The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

420

การสึกษาเรื่อง ภาวะเจ็บป่วย¹เกี่ยวข้องกับการตรวจสอบศึกษา การเจ็บไข้² การเป็นโรค² สุขภาพไม่ดี² หรือ โรค²ในประชากร ทําการศึกษาเรื่องนี้ใน 2 แง่มุม คือ อุบัติการณ์ของโรค³ และ ความชุกของโรค⁴เป็นไปตามคําถามว่าจะพิจารณา กรณีที่เป็นโรค⁵รายใหม่ หรือจะพิจารณาจํานวนกรณีที่เป็นโรคที่มีอยู่แล้ว ณ เวลาหนึ่ง การรวบรวม สถิติภาวะเจ็บป่วย⁶มีอุปสรรคอยู่ที่การขาดเครื่องชี้ความแตกต่างระหว่างสุขภาพดีกับ สภาพความเจ็บป่วย⁷ โรควิทยา⁸ และ โรคศาสตร์⁹ ช่วยได้มากในการจําแนกประเภทและคําอธิบายโรคต่างๆ

421

สถิติสาธารณสุข¹ครอบคลุมสถิติภาวะเจ็บป่วย และยังรวมทุกแง่ของสุขภาพอนามัยของประชากรด้วย และโดยทั่วไปจะรวมสถิติของ ภาวะการตายรายสาเหตุ² การจําแนกประเภทของการตายโดย สาเหตุการตาย³ทําได้ยากเพราะในหลายกรณีอาจไม่มี เอกสาเหตุการตาย⁴ แต่มี พหุสาเหตุการตาย⁵ หรือ สาเหตุการตายร่วม⁵ เมื่อมีกรณีเช่นนี้ เราอาจแยกความแตกต่างระหว่าง สาเหตุสุดท้ายของการตาย⁶กับ สาเหตุแท้จริงของการตาย⁷ หรือ ดูที่ปัญหาจากความเห็นที่แตกต่างโดยอาจแยกความแตกต่างระหว่าง สาเหตุปฐมภูมิของการตาย⁸ หรือ สาเหตุหลักของการตาย⁸ กับ สาเหตุทุติยภูมิของการตาย⁹ สาเหตุบางส่วนของการตาย⁹ หรือ สาเหตุร่วมของการตาย⁹ อัตราตายรายสาเหตุ¹⁰ โดยทั่วไปแสดงเป็นอัตราต่อประชากร 100,000 คน อัตราส่วนของจํานวนการตายจากสาเหตุเฉพาะหนึ่งต่อจํานวนการตายจากสาเหตุทั้งหมดเรียกว่า อัตราส่วนการตายเฉพาะสาเหตุ¹¹ อัตราส่วนเช่นนี้ที่คํานวณสําหรับเฉพาะกลุ่มอายุหรือประชากรทั่วไปให้ข้อมูลของ โครงสร้างของสาเหตุการตาย¹²ที่ซ่อนอยู่

422

การตายหรือภาวะพิการ (426-2) อาจเป็นผลมาจากโรค (420-2) หรือ การบาดเจ็บ¹ หรือ การเป็นพิษ² การบาดเจ็บอาจเนื่องมาจาก อุบัติเหตุ³ หรือ ความรุนแรง⁴ ในกรณีของความรุนแรง เป็นเรื่องปรกติที่จะแยกความแตกต่างระหว่าง การฆ่าตัวตาย⁵และ ความพยายามฆ่าตัวตาย⁵ ฆาตกรรม⁶ และ การตายหรือการบาดเจ็บอันเนื่องมาจากปฎิบัติการแห่งสงคราม⁷

• 6. ในทางกฏหมายอาจเป็น ถูกฆ่าตาย หรือการฆ่าคนโดยไม่ไตร่ตรองไว้ก่อน
• 7. เรียกอย่างย่อเป็นการตายจากสงคาม และการบาดเจ็บจากสงคราม

423

โรคประจําถิ่น¹เป็นปัจจัยหนึ่งที่กระทบต่อประชากรบางส่วนอยู่ตลอดเวลา แตกต่างจาก การระบาด²ซึ่งแพร่กระจายไปอย่างรวดเร็วแล้วก็หายไปภายในระยะเวลาสั้นๆ เมื่อมันเกิดขึ้นในหลายๆ ประเทศก็เรียกว่า การแพร่ระบาด³ โรคติดเชื้อ⁴หรือ โรคติดต่อ⁴บางโรคได้รับความสนใจเป็นพิเศษ เพราะมันสามารถติดต่อไปยังผู้คนจํานวนมากภายในระยะเวลาค่อนข้างสั้น ในกรณีเช่นนั้น เราพูดถึง โรคระบาด⁵ และ สถิติวิทยาการระบาด⁶พิเศษจะถูกเก็บรวบรวมเพื่อแสดงอุบัติการณ์เหล่านั้น เราอาจได้รับข้อมูลเกี่ยวกับโรคระบาดเหล่านี้ในประเทศต่างๆ เพราะว่าในหลายประเทศมีการออกกฎหมายบังคับให้รายงานโรคเหล่านั้น จึงเรียกโรคเหล่านั้นว่า โรคที่ต้องแจ้งความ⁷ บางครั้งแยกความแตกต่างระหว่าง โรคเรื้อรัง⁸กับ โรคเฉียบพลัน⁹ ศัพท์ทั้งสองนี้ไม่มีนิยามแน่ชัด แต่เข้าใจกันโดยทั่วไปว่าโรคเฉียบพลันหมายถึงโรคที่เป็นอย่างกระทันหันและเป็นอยู่ในช่วงเวลาสั้นๆ ในขณะที่โรคเรื้อรังเป็นโรคที่เกิดขึ้นอย่างช้าๆ และเป็นอยู่ในช่วงเวลานานและมักจะเป็นสาเหตุให้เกิดความพิการเป็นเวลานาน

• 4. การติดเชื้อ (infection) ศัพท์คําว่าโรคติดต่อ (communicable disease) โรคติดต่อทางสัมผัส (contagious disease) และโรคติดเชื้อ (infectious disease) มีความหมายไม่เหมือนกัน contagious disease เป็นโรคที่ติดต่อจากคนสู่คนเท่านั้น ฉะนั้นโรคมาเลเรียจึงเป็นโรคติดต่อ (communicable disease) แต่ไม่ใช่โรคติดต่อจากคนสู่คน (contagious disease) ยิ่งกว่านั้น โรคติดเชื้อบางโรคก็ไม่เป็นโรคติดต่อ
• 6. วิทยาการระบาด (epidemiology) ศาสตร์ที่เกี่ยวกับการระบาดของโรค นักระบาดวิทยาคือผู้เชี่ยวชาญในวิทยาการระบาด ความหมายของศัพท์คํานี้ได้ขยายออกไปอย่างมาก ปัจจุบันวิทยาการระบาดครอบคลุมการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปรากฏการณ์ทางการแพทย์และชีววิทยากับปัจจัยต่างๆ อย่างเช่น ยาสูบในการศึกษา "วิทยาการระบาดของมะเร็งปอด" หรือความหมายอีกด้านหนึ่ง เช่นการวิเคราะห์ทางสถิติของความผันแปรเชิงภูมิศาสตร์ในปรากฏการณ์ทางสุขภาพ

424

นักประชากรศาสตร์ให้ความสนใจเป้นพิเศษต่อบางลักษณะของภาวะการตาย ภาวะการตายภายใน¹ซึ่งเป็นผลมาจากพื้นฐานทางพันธุกรรมของบุคคล การผิดรูปแต่กําเนิด² การบาดเจ็บที่เชื่อมโยงกับการเกิด หรือโรคที่อวัยวะเสื่อมสภาพเนื่องมาจากอายุสูงขึ้น ตรงข้ามกับ ภาวะการตายภายนอก³ที่เป็นผลมาจากสาเหตุภายนอก อย่างเช่น โรคติดเชื้อหรือโรคพยาธิ และการบาดเจ็บจากอุบัติเหตุนอกเหนือจากการบาดเจ็บที่เกิดขึ้นกับเด็กในระหว่างการเกิด ยังมีความสนใจเป็นพิเศษต่อโรคที่เชื่อมโยงกับการตั้งครรภ์ การคลอด และที่ เกี่ยวกับการคลอด⁴ ภาวะการตายจากสาเหตุเหล่านี้เรียกว่าเป็น ภาวะการตายมารดา⁵ และ อัตราตายมารดา⁶อาจคํานวณเป็นอัตราส่วนของการตายมารดาในปีหนึ่งต่อการเกิดในปีนั้น สัดส่วนของการตายเนื่องจาก ชราภาพ⁷ได้รับความสนใจในฐานะเป็นดัชนีการรายงานสาเหตุการตายที่บกพร่อง

• 1. ภาวะการตายทารก (410-1) สามารถแยกองค์ประกอบเป็นภาวะการตายทารกภายใน และภาวะการตายทารกภายนอก
• 3. เหมือน 1.
• 4. ที่เกี่ยวกับการคลอดเป็นช่วงเวลานอนพักฟื้นหลังจากการคลอด และภาวะการตายของมารดาระหว่างช่วงเวลานี้เรียกว่าภาวะการตายหลังคลอด

425

ลักษณะสามด้านของภาวะเจ็บป่วย (420-1) วัดได้ด้วย อัตราเจ็บป่วย¹หรือ อัตราส่วนเจ็บป่วย¹ ความถึ่ ระยะเวลาและความรุนแรง ดัชนีเหล่านี้อาจคํานวณสําหรับโรคเฉพาะหรือสําหรับโรคทั้งหมด ดัชนีสองอย่างของความถี่ของสุขภาพไม่ดีได้แก่ อัตราอุบัติการณ์²ซึ่งหมายถึงจํานวนรายใหม่ของโรคในระหว่างระยะเวลาที่โยงเข้ากับประชากรเฉลี่ย และ อัตราความชุก³ซึ่งหมายถึงจํานวนรายที่มีอยู่แล้ว ณ ขณะเวลาหนึ่งที่แสดงต่อหน่วยของประชากรเฉลี่ย ไม่ว่าจะเป็น ระยะเวลาเฉลี่ยต่อราย⁴ หรือ อัตราความพิการ⁵ซึ่งเป็น จํานวนเฉลี่ยของวันที่เจ็บป่วย⁵ต่อคนในประชากร อาจใช้เป็นมาตรวัดของระยะเวลาของการเจ็บป่วย อัตรากรณีเสียชีวิต⁶ซึ่งเป็นสัดส่วนของรายที่เสียชีวิตต่อจํานวนรายที่ได้รายงานของโรคใดโรคหนึ่งอาจใช้เป็นดัชนีของความรุนแรงของโรคนั้น

• 6. เป็นการวัดภาวะความตายของโรค

426

ความพิการ¹หมายถึงความบกพร่องทางกาย การทําหน้าที่ หรือทางจิตใจ ซึ่งเป็นผลมาจากความเจ็บป่วย การบาดเจ็บ หรือความผิดรูปแต่กําเนิด เมื่อความพิการไปขัดขวางความสามารถของบุคคลที่จะทํางานหรือมีส่วนร่วมในกิจกรรมปรกติจะหมายถึง ความไม่มีความสามารถ² หรือ การไร้ความสามารถ² การไร้ความสามารถไม่ว่าจะเป็นเพียงบางส่วนหรือทั้งหมด การไร้ความสามารถถาวร³หรือ ความอ่อนแอ⁴ถาวรหมายถึงเงื่อนไขที่แก้ให้คืนสู่สภาพเดิมไม่ได้ซึ่งให้สิทธิ์เป็น ความไม่มีความสามารถทางวิชาชีพ⁷ หรือ ความไม่มีความสามารถทางการทํางาน⁸ ความน่าจะเป็นที่บุคคลสุขภาพดีอายุ x ปีเต็มจะกลายเป็นคนไร้ความสามารถในปีต่อไป หรือในระยะเวลากี่ปีต่อไปนับจากอายุนี้เรียกว่าเป็น ความเสี่ยงของการไร้ความสามารถ⁵หรือ ความน่าจะเป็นของการไร้ความสามารถ⁵ อนุกรมของความน่าจะเป็นเหล่านี้สามารถนํามารวมเข้าเป็น ตารางการไร้ความสามารถ⁶ซึ่งเป็นการขยายพิเศษจากตารางชีพ (cf. §432)

* * *