The Demopædia Encyclopedia on Population is under heavy modernization and maintenance. Outputs could look bizarre, sorry for the temporary inconvenience

31

310

W praktyce opisów ludności (202-1) ustaliło się rozróżnienie między ludnością zamieszkałą ¹ lub ludnością danego terytorium, która składa się z osób stale mieszkających na tym terytorium, a ludnością obecną ², obejmującą wszystkie osoby, które w dniu spisu znajdowały się na danym terytorium. Ludność zamieszkała składa się z ogółu obecnych ³ w miejscu ich stałego zamieszkania w dniu spisu oraz z osób czasowo nieobecnych ⁴ w miejscu swojego stałego zamieszkania. Ludność obecna składa się z ogółu obecnych osób stale zamieszkałych na danym terytorium i z osób czasowo obecnych ⁵ na tym terytorium w dniu spisu. Te dwa sposoby liczenia ludności (101-3) nie prowadzą do tych samych wyników, nawet dla ogółu ludności kraju. Jako miejsce zamieszkania ⁶ danej osoby rozumie się miejsce, w którym zazwyczaj mieszka. Ze względów administracyjnych osoby, które żyją razem w większych kolektywach, spisuje się czasem oddzielnie, np. uczniów w internatach, wojsko w koszarach, więźniów itd. Osoby te stanowią ludność w pomieszczeniach zbiorowych ⁷. Zazwyczaj specjalne przepisy regulują spisywanie osób bez stałego miejsca zamieszkania ⁸ lub włóczęgów ⁸.

311

W statystyce demograficznej nadaje się zazwyczaj terminom wieś ¹ i miasto ² pewne określone znaczenie, w oparciu o klasyfikację miejscowości na podstawie określonych kryteriów, różnych w poszczególnych krajach, np.: ogólnej liczby ludności, wielkości aglomeracji centralnej, proporcji ludności utrzymującej się z rolnictwa (359-2) itd. Gdy pewne terytorium jest w całości podzielone na gminy, nazywa się zazwyczaj umownie ludnością wiejską ³ i ludnością miejską ⁴ tego terytorium odpowiednio ogół ludności gmin wiejskich i ogół ludności gmin miejskich.

312

Zagęszczenie ludności ¹ mierzy się najczęściej za pomocą gęstości zaludnienia ², obliczanej jako iloraz liczby mieszkańców przez powierzchnię terytorium, na którym zamieszkują. Wielkość tę wyraża się zazwyczaj w osobach na kilometr kwadratowy albo na hektar, gdy zaludnienie jest bardzo gęste, szczególnie w aglomeracjach. Rozproszenie ludności ³ zależy od tego osadnictwa ⁴, od wielkości aglomeracji i ich wzajemnych odległości. Rozważa się czasami centrum ludności ⁵ danego terytorium; położenie takiego centrum wyznacza się jako środek ciężkości, nadając jednakową wagę wszystkim osobom wchodzącym w skład danej ludności.

313

Gdy chodzi o porównania zagęszczenia ludności (312-1) różnych terytoriów z punktu widzenia innych czynników, poza samą tylko powierzchnią, oblicza się czasem porównywalne wskaźniki gęstości ¹. Istnieją różne wskaźniki tego rodzaju, z których wymienimy gęstość zaludnienia na jednostkę użytków rolnych ² i gęstość ludności rolniczej na jednostkę użytków rolnych ³. Czasami wskaźniki te opierają się na powierzchni ziemi ornej ⁴, a nie na powierzchni użytków rolnych ⁵. Zagęszczenie można wyrazić również jako stosunek liczby ludności do całości zasobów gospodarczych; można rozpatrywać z tego punktu widzenia maksymalną potencjalną gęstość ⁶. W teorii ludności stosowane jest pojęcie gęstości optymalnej ⁷, tj. takiej gęstości, przy której dochód realny na głowę mieszkańca byłby najwyższy.

* * *