تەك "قىسقا مەرزىمدىك قيىندىقتان" قامال العاندا عانا، "ۇزاق مەزگىلدىك قۇدىرەتتىلىكتى" سومداۋعا بولادى (وقىرماندار سۇراۋ قويىپ، بىرگە نازار اۋدارۋ)

بيىلدان بەرى كەيبىر جەرلەر جاڭا ەنەرگيا ەلەكترىنىڭ جەلىگە قوسىلعانداعى باعاسىن بازارلاندىرۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ەنەرگيامەن توك تاراتۋدىڭ "جىلىجايدان" شىعىپ، بازارعا بەت الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. بۇل ساياساتتى اتقارۋ قاراماققا قيىن كورىنگەنىمەن، نە ءۇشىن تاعى دا شىعارىلادى؟

− حالىق تورابىنداعى توراپتاس

توراپتاس ورتاعا قويعان بۇل رەفورما بيىل جىل باسىندا شىعارىلعان «جاڭا ەنەرگيا ەلەكترىنىڭ جەلىگە قوسىلعانداعى باعاسىن بازارلاندىرۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، جاڭا ەنەرگيانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جەبەۋ جونىندەگى ۇقتىرۋدان» كەلگەن. ونىڭ ءتۇيىنى "جاڭا ەنەرگيا ەلەكترىنىڭ جەلىگە قوسىلعان مولشەرىنىڭ ەلەكتر بازارىنا جاپپاي كىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، بازار ساۋداسى ارقىلى باعا قالىپتاستىرۋ". كوپتەگەن مامانداردىڭ قاراۋىنشا، بۇل ساياسات "قىسقا مەرزىمدىك قيىندىق بولعانىمەن، ۇزاق مەزگىلدىك قۇدىرەتتى" بولۋداي ەرەكشەلىككە يە ەكەن.

"قىسقا مەرزىمدىك قيىندىق" ەلەس قانا. جاڭا ەنەرگيادان توك شىعارۋ جونىنەن العاندا، "قۋاڭشىلىق پەن سەل اپاتىنا توتەپ بەرىپ، ءونىم الۋعا كەپىلدىك ەتۋ" كەزەڭىنىڭ ءوتىپ كەتكەندىگىنەن دەرەك بەرەدى، بازار باسەكەسىندە جارامدىسىن الىپ، جارامسىزىن قاتاردان قالدىرۋ كەرەك.

"قىسقا مەرزىمدىك قيىندىق" "تەرەڭ قاتپارلى قيىندىقتى" بەينەلەيدى، بۇل تاياۋ جىلداردان بەرگى جاڭا ەنەرگيانىڭ دامۋ قايشىلىعىنىڭ توپتالۋىنىڭ سالدارى. سوڭعى جىلدارى ەلىمىز جاسىل تيپتە بۇرىلىس جاساۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى، سونىمەن جەل ەلەكتر فوتوۆولتتىق گەنەراتور اگراگاتتارى وت ەلەكترىنەن اسىپ كەتتى. "ءوسىپ - جەتىلۋدىڭ مازاسىزدىعى" وسىدان كەلدى: جاساۋ جاعىندا ءوندىرىس قۋاتىندا كەزەڭدىك قامداۋ قاجەتسىنۋدەن جوعارى بولىپ، زيان تارتۋ كولەمى كەڭەيدى؛ قولدانىلمالى جاقتا ەلەكتر قۋاتىن قابىلداۋ قايشىلىعى كۇن سايىن كورنەكتىلەنە ءتۇستى.

بىلايشا ايتقاندا، جاڭا ەنەرگيامەن توك شىعارۋ "جورگەگىندە جاتقان نارەستە" بولماستان، قايتا "جاستىق شاقتاعى جىگىتكە" اينالىپ، "كيىم اۋىستىرۋعا" تۋرا كەلەدى. بۇل "كيىم" اناعۇرلىم عىلمي، اناعۇرلىم ۇيلەسىمدى، ۇزاق بولاشاقتىق دامۋعا اناعۇرلىم ءتيىمدى تۇزىمدىك جوبا بولىپ تابىلادى.

اسىرەسە، ساياساتتا "قىسقا مەرزىمدىك قيىندىقتى" تولىق ويلاستىرىپ، "كوپ قايتارۋ، از تولىقتاۋ" سىندى باياندى دامۋ باعا ەسەبىن جابۋ مەحانيزمىن جاسامپازدىقپەن ورناتىپ، كاسىپورىنداردىڭ ورنىقتى وتۋىنە كومەكتەسكەندىگىنە نازار اۋدارۋ كەرەك.

ۇزاق ۋاقىتتان الىپ قاراعاندا، بۇل ۇقتىرۋ جاڭا ەنەرگيادان توك شىعاراتىن كاسىپورىنداردى كولەمنىڭ كەڭەيۋىنەن ساپانىڭ جوعارىلاۋىنا، بۇرىنعى "كوپ توك تاراتۋدان" "شەبەر توك تاراتۋعا" "جاقسى توك تاراتۋعا" بەتالدىرادى. تولىق باسەكە جەتىپ كەلگەندە، كاسىپورىنداردىڭ جاڭا ارنالاردى تابۋ، ەنەرگيا ساقتاۋدى يكەمدى ورنالاستىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋىنا تۇرتكى بولادى، سونداي اق جالپى تۇلعالىق جاقتان ەلەكتر بايلىعىنىڭ جوعارى ءونىمدى ورنالاسۋىن جەبەپ، سول ارقىلى "ۇزاق ۋاقىت قۇدىرەتتەنۋ" ونىمدىلىگىنە قول جەتكىزەدى.

جەلىگە قوسىلعانداعى ەلەكتردىڭ باعاسىن بازارلاندىرۋ رەفورماسى عانا ەمەس، سوڭعى جىلدارى ورتاعا قويىلعان كوپتەگەن ساياساتتاردا "قىسقا مەرزىمدىسىن اتقارۋ قيىن بولۋ، ۇزاق مەرزىمدىسىن اتقارۋ پارمەندى بولۋ" ەرەكشەلىگى كورىلۋدە.

"قىسقا مەرزىمدىسىن اتقارۋ قيىن بولۋ" جالپىلىق سيپات الادى. ساياسات ماسەلە نەگىزىندە شىعارىلادى. رەفورما ماسەلەنىڭ ىشكى قاتپارىنا ەنەدى. ساياساتتا "سەزىنە ءبىلۋ"، "ىقپالىن مولشەرلەۋ" كەرەك، بۇلاي بولعاندا تەرەڭ قاتپارداعى قايشىلىقتاردى شارپىپ، ءتىپتى دە كوپ قيىن ماسەلەلەرگە ءدوپ كەلەتىندىگى داۋسىز.

مۇنداعى قيىندىق مۇددەلەردى رەتكە سالۋ. بەينە، ەمدەۋ، ءدارى - دارمەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءتۇزىلىس رەفورماسىنىڭ شيپاحانا، ءدارى - دارمەك كاسىپورىندارى، شيپاگەر، اۋرۋ - سىرقاۋ سياقتى تۇرلىشە قاۋىمعا ساياتىندىعىمەن ۇقساس. سونداي - اق، قورا - جاي شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن ورناتۋدا جەرگىلىكتى ۇكىمەت، قورا - جاي كاسىبى، بانكە سياقتى كوپتەگەن نەگىزگى تۇلعالارعا ساياتىندىمەن ۇقساس.

مۇنداعى قيىندىق بايلىقتى رەتكە سالۋ. وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، زەينەتكەرلىك، الەۋمەتتىك بايلىقتىڭ جالپى مولشەرى شەكتى، قايتكەندە ساپالى بولىسكە سالۋعا، ادىلدىكتى جەبەۋگە، "ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشتى" تابۋعا بولادى؟ بۇل − سىناق.

مۇنداعى قيىندىق نىسانانىڭ كوپ تۇرلىلىگىندە. ەكونوميكانى دامىتۋ، ەكولوگيانى قورعاۋ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ جونىندە ساياسات شىعارىلۋدان بۇرىن، ءسوز جوق، كوپ ءتۇرلى سىن - ساراپتان ءوتۋ كەرەك.

"قىسقا مەرزىمدىسىن اتقارۋ قيىن بولۋ " سالىستىرمالىققا يە. ءبىر ساياساتتىڭ "تاباندا ءونىم بەرۋىن" ءۇمىت ەتۋ شىندىققا جاناسپايدى، الايدا ۋاقىت وتە كەلە بىرتىندەپ ءونىم كورسەتەدى. مىنە بۇل "ۇزاق مەرزىمدىسىن اتقارۋ پارمەندى بولۋ".

ايتالىق، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل.

قاتىناۋ شاقىرىم سانى قىسقا بولۋ، ءونىمنىڭ ىستەتىلۋى ناشار بولۋ... 10 نەشە جىلدىڭ الدىندا، ۇكىمەت تاراۋلارى جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل كاسىبىنىڭ دامۋىن قولداۋ ساياساتىن شىعارعان العاشقى كەزدە، از بولماعان ادامدار بۇل كاسىپتىڭ بولاشاعىنان الاڭداعان ەدى. 10 نەشە جىل وتە شىقتى، جۇڭگونىڭ جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىگى جەدەل قارقىنمەن دامىپ، ءساتتى تۇردە دۇنيە جۇزىندە باستاماشىعا اينالدى.

تاعى ءبىر مىسال، چاڭجياڭ وزەنىندە "ون جىل بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ".

ءبىر جاعىنان، "ورتانى جاپپاي قورعاۋدى بىرگە يگەرىپ"، ءبىر جاعىنان، جۇمىستاندىرۋدى ورنىقتىرىپ، قامتاماسىزداندىرۋدى كۇشەيتتى. بالىق اۋلاۋعا تيىم سالىنعان 5 جىلدان بەرى، انا وزەن تىنىعىپ، ورگانيزمدەر ءوسىپ - ءوربىپ، سۋ ورگانيزمدەرىنىڭ الۋان تۇرلىلىگى ۇزدىكسىز قالپىنا كەلىپ، 145 مىڭ بالىقشى باسقا ءوندىرىس سالاسىنا ويىسىپ جۇمىسقا ورنالاستى. ويلاپ كورىڭىزشى، ەگەر سول جىلدارى ءتۇرلى قيىنشىلىقتار سەبەبىنەن ءارى - ءسارى بولعان بولساق، بۇگىنگى جوڭكىلگەن كوك تولقىندى وزەن، اق قاپتال كيت بولار ما ەدى؟

جۇڭگولىقتار جالپى جاعدايعا باعادى، ۇزاق بولاشاقتى ويلايدى. "ۇزاق مەرزىمدىسىن اتقارۋ پارمەندى بولۋ" نىساناسىن كوزدەۋ تاريحي سابىرلىلىققا يە ءارى وندا تاريحي ىرىقتىلىق مەڭگەرىلگەن. سابىرلى ۋاقىت كوزقاراسى، ىرىقتى دامۋ كوزقاراسى بولۋعا ءتيىس.

شيۇڭ - ان جاڭا رايونى، عاسىرلىق ۇلى جوسپار، ءبىر كەرپىش، ءبىر كەرپىشتەن قالانعان كوركەم كورىنىس بىرتىندەپ ايقىندالا ءتۇستى؛ كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن جوعارى مانگە جەتكىزۋ، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋعا بۇرىلىس جاساۋدى ورنىقتى جۇرگىزىپ، قيىندىقتاردان قامال الىپ، كورىكتى جۇڭگونىڭ كارتيناسىن جەدەل كەستەلەدى... ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرسەك، تەك ارەكەتكە كەلسەك بولعانى، دامۋ بارىسىنداعى قيىن ماسەلەلەر اقىرى ءبىر - بىرلەپ شەشىلەدى.

قيىنشىلىقتان قورىقپاۋ، ءارى - ءسارى بولماۋ، كوز جەتكەن ءىستى دەرەۋ قولعا الۋ كەرەك. دۇرىس جولدان تايماي، شىنايى ىستەسەك، ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتسەك، اقىرى تابىسقا جەتەمىز.

كەلۋ قاينارى: حالىق تورابى