جاستىق كوكتەم پامير ۇستىرتىندە جاينادى

جاستىق كوكتەم پامير ۇستىرتىندە جاينادى

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى يان شياۋتيان

8 ـ ايدىڭ 25 ـ كۇنى تاڭەرتەڭ جۇڭگو - قىرعىزستان شەكارا سىزىعىنان نەبارى 47 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى اتۇش قالاسى قاراجول اۋىلى شەيىت باستاۋىش مەكتەبى جاڭا وقۋ ماۋسىمىن قارسى الدى. مەكتەپ اۋلاسىندا 200دەن استام قىرعىز وقۋشى رەتتى دە تازا مەكتەپ كيىمىن كيىپ، مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ولشەمدى تىلمەن وقىتۋشىلارعا امانداستى. وسى بالالاردىڭ اراسىندا 11 جاڭا بەينە جۇرت نازارىن ەرەكشە اۋداردى، ولار شەيىت باستاۋىش مەكتەبىنىڭ شەكارانى قورعاۋ، وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ بويىنشا باتىس بولىك جوسپارى ەرىكتىلەر قىزمەت وتەۋ اترەتىندەگى جاڭا ٴبىر توپ ەرىكتىلەر، بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىنەن ەندى عانا اتتانىپ، وتانىمىزدىڭ باتىس شەكاراسىنداعى وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ تۇرمىسىن باستادى.

بيىل 4 ـ مامىر جاستار مەرەكەسى قارساڭىندا شەيىت باستاۋىش مەكتەبىنىڭ شەكارانى قورعاۋ، وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ بويىنشا باتىس بولىك جوسپارى ەرىكتىلەر قىزمەت وتەۋ اترەتى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى جاۋاپ حاتىن تاپسىرىپ الدى ٴارى ”جۇڭگو جاستار 4 ـ مامىر مەدالى كوللەكتيۆى“ اتاعىنا يە بولدى.

”وتان مەن حالىق ەڭ قاجەت ەتكەن جەرگە بارىپ جارىق شاشىپ، رول اتقارىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا جاستىق كۇشىمدى قوسامىن“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شابىتتاندىرۋى ەرىكتىلەردىڭ العا باسۋ جولىنداعى ەڭ ۇلكەن قوزعاۋشى كۇشكە اينالدى. بيىل كەلگەن 11 جاڭا ەرىكتى 10 ساقا ەرىكتىمەن بىرگە 3 جىلدىق جاستىق كوكتەمى ارقىلى كۇش جالعاۋدى جالعاستىرادى.

شەيىت باستاۋىش مەكتەبىنىڭ وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ ۇلگىسى باستالعاندا ـ اق باسقا جەرلەرگە ۇقسامايتىن. 2022 ـ جىلى 8 ـ ايدان بۇرىن بۇل مەكتەپتە وقىتۋشى تاپشى، وقىتۋ ساپاسى تومەن بولعاندىقتان، جەرگىلىكتى وقۋ ـ اعارتۋ جۇيەسىندەگى ”كونە، ۇلكەن قيىن ماسەلەگە“ اينالعان ەدى، سونداي ـ اق سول جىلى جەرگىلىكتى ورىن باتىس بولىك جوسپارىنداعى 21 ەرىكتىدەن ۇيىمداسقان ”مەكتەپتى كوتەرمەگە الىپ، وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ ۇجىمىن“ قۇرىپ، بۇكىل مەكتەپتەگى بارلىق وقىتۋ مىندەتىن — ٴتىل ـ ادەبيەت، ماتەماتيكادان مۋزيكا، دەنە تاربيەگە دەيىن، ساباقحانا وقىتۋىنان ساباقتان كەيىنگى پىسىقتاۋعا دەيىن بارلىعىن وسى جاستار ارقالاۋدى ۇيعاردى.

”سول كەزدە قارسى شىققاندار دا از بولمادى“؟ وزدەرى ٴبىر توپ جاڭا وقۋ بىتىرگەن بالا ەكەن، ٴبىزدىڭ بالالارىمىزدى قالاي جاقسى وقىتا الادى، ـ دەدى. شەيىت باستاۋىش مەكتەبى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جين ۋىنبين ەسكە الىپ بىلاي دەدى: العاشىندا مەن دە الاڭدادىم، ٴبىراق ەرىكتىلەردىڭ وقىتۋ جوباسىن الىپ تۇندەلەتىپ ساباق دايىنداپ، ٴوزارا سىناق ساباق ٴوتىپ جاتقانىن كورىپ، تاعى دا ۇمىتتەنىپ قالدىم.

قازىر بۇل ٴىس تاعى اۋىزعا الىنسا، جين ۋىنبين ۇنەمى كۇلىپ تۇرىپ: ”ولار شىنىمەن جاقسى بالا تاربيەلەپ شىقتى“، ـ دەيدى. شەيىت باستاۋىش مەكتەبىنىڭ جالپىلىق ناتيجەسى اتۇش قالاسىنداعى 63 باستاۋىش مەكتەپتىڭ سوڭىنان ساناعانداعى 2 ـ ورىننان 13 ـ ورىنعا ٴبىر ـ اق كوتەرىلدى.

ەرىكتىلەر ۇنەمى بىلاي دەيدى: وقۋ ـ اعارتۋ ەجەلدەن ساباقحاناداعى ”جالعىز ادامدىق ويىن“ ەمەس، ساباقحانانىڭ سىرتىنداعى كۇش ـ قۋات جۇمساۋ كوپ جاعدايلاردا ٴتىپتى دە ماڭىزدى. نۇربيا راحمان كەزىندە وقۋ ـ اعارتۋعا كومەككە كەلگەن كەزدە اكە ـ شەشەسى وعان قارسى شىعىپ كەلگەن، اكەسى ۇنەمى تەلەفوندا وعان: ”ەرىكتىلەر دەگەن ۋاقىتتىق جۇمىسشى، ونان دا ۇيگە قايتىپ مەملەكەت قىزمەتكەرى ەمتيحانىن بەرىپ الاڭسىز بولعان ارتىق“، ـ دەپ اقىل ايتاتىن. الايدا ول وتباسىنىڭ وزگەرىسى سەبەبىنەن تۇيىق مىنەزدى بولىپ قالعان گۇلسىمان مامەتسۇيۇندى كورگەندە باتىلدىقپەن قالىپ قالۋدى تاڭدادى.

نۇربيا ٴار كۇنى وقۋدان تاراعاننان كەيىن گۇلسىمانعا ساباق پىسىقتاتىپ، سيلىققا الما بەرەدى. ارالىقتى جاقىنداتۋ ٴۇشىن، قىرعىز ٴتىلىن وزدىگىنەن ۇيرەنىپ، ٴار كۇنى بالاعا ”سەن بۇگىن جارايسىڭ“ دەگەن ماداقتاۋ ايتادى. ماۋسىمدىق ەمتيحاننان كەيىن گۇلسىمان ەمتيحان قاعازىن كوتەرىپ كەڭسەگە كىرىپ كەلىپ: ”مۇعالىم، مەن تۇڭعىش رەت ەمتيحاننان ٴوتتىم“، ـ دەپ الاقايلادى.

بالالار ۇيرەنگىسى كەلسە عانا نەگىزدى پىسىقتاۋ وڭايعا تۇسەدى. ەرىكتى ۋاڭ پىڭفي 6 ـ جىلدىقتاعى ارىستانبەك ەۋىشتىڭ كۇندە تاڭەرتەڭ ەڭ ەرتە كلاسقا كەلگەنىمەن، ىلعي دا بۇرىشقا تىعىلىپ الىپ تاپسىرما كوشىرەتىنىن، ناتيجەسىنىڭ قاشان كورسەڭ ويداعىداي بولمايتىنىن، سۇراستىرسا ”ۇيرەنە المادىم“ دەپ جاۋاپ بەرەتىنىن بايقايدى.

ۋاڭ پىڭفي ونى سىندامادى، تەك ٴار كۇنى تاڭەرتەڭ جارىم ساعات بۇرىن كەلگەندە، ىستىق نان ۇسىنىپ: ”بۇگىن الدىمەن 3 سۇراۋ جاز، جازىپ بولعان سوڭ بىرگە جەيىك“، ـ دەيدى. بىرتە ـ بىرتە ارىستانبەك سىلتاۋ ايتىپ جالقاۋلىق ىستەمەيتىن بولدى. ٴبىر جولى ساباق ارالىعىندا ۋاڭ پىڭفي جايشا: ”ٴبىر فۋتبول 20 يۋان، 5 ساباقحانانىڭ ٴارقايسىسىنا 2دەن قويىلسا، قانشا اقشا جۇمسايسىڭ“، ـ دەپ سۇرايدى، ول باسىن ەڭكەيتىپ نەداۋىر ويلانىپ بارىپ باسەڭ ۇنمەن ”200 يۋان“ دەپ جاۋاپ بەرەدى. ۋاڭ پىڭفي ونىڭ يىعىن قاعىپ كۇلىپ تۇرىپ: ”قاراشى، سەن وتە مىقتىسىڭ“، ـ دەيدى. كەيىن بالا وزدىگىنەن: ”مۇعالىم، مەن شينجياڭ ىشىندەگى ورتالاۋ مەكتەپ كلاسىنا قابىلدانا الامىن با“؟، ـ دەپ سۇرايدى.

اتا ـ انالار دا بالالاردىڭ وزگەرىسىنە ساي وزگەرىپ وتىرادى. ەرىكتى پيڭ ليچي العاش كەلگەن كەزدە ٴبىر اتا ـ انا وعان: ”بالام قوي باعا السا بولدى، مەكتەپكە بارۋ ـ بارماۋى ٴبىز ٴۇشىن ٴبارىبىر“، ـ دەيدى. پيڭ ليچي بۇعان تويتارىس بەرمەي، تەك وتباسىلارىن ارالاپ، وقۋشىلاردىڭ ناتيجەسىن الىپ اتا ـ اناسىمەن ”العا باسۋ بەينەسىن“ اقىلداسادى. ٴبىر رەتكى مازمۇندىق بولىك سىناۋىندا كلاستاعى ٴبىر ۇل بالا الدىڭعى جولعى ەمتيحاننان 20 ٴنومىر ارتىق الادى، پيڭ ليچي وعان اقىرىن عانا ٴبىر تال شوكلات بەرەدى. ەرتەسى بالا وعان: ”شوكلات وتە ٴتاتتى ەكەن“، ـ دەيدى، مۇنى ەستىگەن اتا ـ انا ىرىقتىلىقپەن پيڭ ليچيدى ىزدەپ بارىپ: ”مۇعالىم، ٴسىزدىڭ بالاعا كوبىرەك كوز قىرىڭىزدى سالۋىڭىزدى ٴۇمىت ەتەمىز، ٴبىز دە ونىڭ جاقسى وقىعانىن قالايمىز“، ـ دەيدى.

بۇل تاباندىلىق ەجەلدەن جەكە دارا كۇرەس جاساۋدان كەلمەيدى، قايتا توپ ـ توپ جاستىق كوكتەمنىڭ كۇش جالعاۋىنان كەلەدى. بيىل تاعى 11 جاڭا ەرىكتى وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ قوسىنىنا قوسىلدى. 2000 ـ جىلداردىڭ تۇلەگى يۇي فىنتاۋ اسكەري بولىمدە 2 جىل مىندەت وتەگەن، مەكتەپ بىتىرۋدەن بۇرىن اعا ساباقتاس ۋاڭ جۇنۋىننان شەيىت باستاۋىش مەكتەبىندە وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسكەن اڭگىمەسىن ەستىپ، قاتتى اسەرلەنىپ، باتىس بولىك جوسپارىنا ىرىقتىلىقپەن تىزىمدەلدى، ”اعا ساباقتاس بۇل اراداعى بالالاردىڭ جانارىنىڭ جايناپ تۇرعاندىعىن ايتتى، مەن دە ولارعا از دا بولسا بىردەڭە ىستەپ بەرگىم كەلدى“.

بۇگىنگى تاڭدا شەيىت باستاۋىش مەكتەبىندە بالالار بولاشاقتى تىلگە تيەك ەتكەندە، جانارىنان ٴۇمىت ۇشقىنىن بايقايسىز. بىرەۋلەر وقىتۋشى بولىپ، قايتىپ كەلىپ باۋىر ـ قارىنداستارىما ساباق وتەمىن دەسە؛ بىرەۋلەر اكەم سياقتى شەكارا ٴوڭىردى قورعايتىن شەكارا قورعاۋشىسى بولعىم كەلەدى دەيدى... ەرىكتىلەر ۇنەمى جۇرەلەي وتىرىپ، ولارعا: ”ٴبىلىمدى جاقسى ۇيرەنىڭدەر، سوندا عانا مەيلى نە ىستەسەڭدەر دە وتان ٴۇشىن ۇلەس قوسا الاسىڭدار“، ـ دەيدى.

بۇگىنگى تاڭدا ەرىكتىلەردىڭ ۇلگى كورسەتىپ، باستاماشىلدىق ەتۋىندە، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىندا 15 مەكتەپ ”مەكتەپتى كوتەرمەگە الىپ، وقۋ ـ اعارتۋعا كومەكتەسۋ“ ۇلگىسىن قولداندى، باتىس بولىك جوسپارىنىڭ 396 ەرىكتىسى شەكارا ٴوڭىر وقۋ ـ اعارتۋىنىڭ ٴبىرىنشى شەبىندە كۇش جالعاپ كۇرەس جۇرگىزۋدە.

توڭىرەكتىڭ ٴتورت بۇرىشىنان كەلگەن وسى جاستار ٴار كۇنى قىزمەت ورنىنان تاپجىلماي، وتاننىڭ ەڭ باتىس شەتىندەگى ساباقحانادا وزگەشە ٴومىر داستانىن جازدى. بەينە ولاردىڭ وزدەرى ايتقانداي: ”ٴبىز كوپ نارسەنى وزگەرتە الماۋىمىز مۇمكىن، الايدا ٴبىر بالانىڭ تاعدىرىن وزگەرتۋىنە كومەكتەسسەك بولعانى، سول دا جەتەدى“.