تيانشان تورى اشكەرەلەۋ تەلەفون ءنومىرى: 3532125-0991
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جۋ جيچاي، حۋ مىڭشۋە، جاڭ يان
كۇزدەگى بەيجيڭدە جەل تىنباي سوعىپ تۇر. ادال ىستىق قانعا شىلانعان تۋلار جەلمەن جەلبىرەيدى. بۇگىنگى جۇڭگودا تاۋ ـ وزەندەر نۇرعا بويالعان، حالقى ارىندى.
بۇل قاھارماندارعا قۇرمەت بىلدىرەتىن مەزگىل.
9 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى جانە دۇنيە جۇزىلىك فاشيزمگە قارسى سوعىس جەڭىسىنىڭ 80 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرۋ جينالىسى تيان ـ انمىن الاڭىندا سالتاناتپەن وتكىزىلەدى.
قۇلاشىن كەڭ جايعان تاريحتىڭ سالقار كوشىندە تۇرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ قاشاندا اي ـ كۇنمەن تەڭ شۇعىلا شاشقان ادال قاھارماندار رۋحىنا شەكسىز قۇرمەت ٴبىلدىرىپ، ۇلتتىڭ مىڭ جىلدان بەرى جالعاسقان ارىندى جىگەرىن قاشاندا سانالىلىقپەن، تاباندىلىقپەن ۇزبەي اسقاقتاتىپ كەلەدى.
وتكەن كۇندى ەسكە الساق، ”تاريح مىنە وسىلاي جازىلعان: قۇربان بەرۋ بولعانى ٴۇشىن ٴوستى جىگەر ۇلعايىپ!“
بولاشاقتى بەتكە الساق، ”ولاردىڭ ىزگى ىستەرى مەن رۋحى ٴبىزدى العا باسۋعا جىگەرلەندىرەتىن قۋاتتى كۇش“.
ۇلى جەڭىستەن ۇلى گۇلدەنۋگە قادام باسقاندا، قاھارمان جۇڭگو حالقىنىڭ ۇلى كۇرەس بارىسىندا جاڭا قاھارماندىق ەپوس جازاتىندىعى داۋسىز.
(1) ”ۇلت قاھارماندارىنىڭ بارلىعى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تىرەگى“
حالىق سارايىنىڭ جينسى زالىنداعى «ون مىڭ شاقىرىمدىق چاڭجياڭ سۋرەتى» مەن «حۋاڭحى، انا وزەن» اتتى الىپ سۋرەت بىرىنە ٴبىرى كورىك قوسىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قاتەرلەردەن، بوگەتتەردەن جاسقانباي، ەرلىكپەن العا باسقان اسقاق قاھارمان بەينەسىن ايگىلەپ تۇر.
2015 ـ جىلى 9 ـ ايدا جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جەڭىسىنىڭ 70 جىلدىق ەستەلىك زناگىن تاراتۋ سالتى وسى ارادا سالتاناتپەن وتكىزىلىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى ٴسوز سويلەدى.
”ەل باسىنا كۇن تۋعاندا، زامان اۋقىمىنا قاراي قاھارمان تۋادى“، ”جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسىنا ات سالىسقان ادامداردىڭ بارلىعى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قاھارمانى، بارلىعى ۇلت قاھارمانى“، ”ٴۇمىتى بار ٴبىر ۇلتتا قاھارماندار بولماسا بولمايدى، بولاشاعى بار ٴبىر مەملەكەتتە اتويشىلار بولماسا بولمايدى“...”قاھارمان“ ٴسوزى حالىق سارايىندا 27 رەت جاڭعىردى.
داڭق پەن ەرلىك كوز الدىعا ەلەستەپ، سول جىلدارداعى جاس جاۋىنگەرلەردىڭ سامايىن الدەقاشان قىراۋ شالعان، كەۋدەلەرىندەگى وردەن جارقىراي ساۋلە شاشادى.
”جۇڭحۋا ۇلتى قاھارمانداردى ارداقتايتىن، قاھارمانداردى جەتىلدىرەتىن، قاھارماندار توپ ـ توبىمەن شىعاتىن ۇلت“ تاريحتىڭ سالقار كوشى تىنباي بۋىرقانىپ، ماڭگى وشپەس قاھارمان ەستەمەلەرىن ۇيىستىرۋدا.
بالا كەزىندە شەشەسى شي جينپيڭدى شينحۋا كىتاپ دۇكەنىنە ەرتىپ بارىپ «يۋە فيدىڭ ٴومىر بايانى» اتتى سۋرەتتى كىتاپشا ساتىپ الىپ بەرەدى، قايتىپ كەلگەن سوڭ وعان ادالدىقپەن وتاننىڭ ٴۇمىتىن اقتاۋ، يۋە فيدىڭ شەشەسىنىڭ جازۋ شەگۋى جونىندەگى حيكايانى ايتىپ بەرەدى.
”ارقاسىنا جازۋ شەككەندە قانداي اۋىردى ەكەن دەسەڭىزشى! دەپ ەدىم، شەشەم: اۋىرادى، ٴبىراق جۇرەگىنە دە وشپەستەي ورنادى دەدى. ’ادالدىقپەن وتاننىڭ ٴۇمىتىن اقتاۋ‘ دەگەن جازۋدى مەن سول كەزدەن باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەسىمە ساقتاپ كەلەمىن، ول سونداي ـ اق مەنىڭ ومىرلىك تالپىنىس نىسانام“.
قاھارماندىق سۇيىسپەنشىلىك جۇرەك تۇكپىرىنەن وشپەستەي ورىن الىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن تەرەڭدەدى.
كەيىن ۇكىمەت ىستەرىن باسقارعاندا، شي جينپيڭ جولداس جاستاردى اۋىلىن گۇلدەندىرۋ ۇلى ىسىنە ات سالىسۋعا بىلاي دەپ جىگەرلەندىردى: ”جين پاتشالىعىنا قارسى سوعىستاعى ايگىلى قاھارمان يۋە في: ’ٴوزىن وتانعا ارناعاندا، قانداي ىسكە باتىلدىق جەتپەسىن‘ دەگەن ەكەن“؟
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ۇلى رۋحىن اسقاقتاتۋ ايقىن العا قويىلدى ٴارى قايتا ـ قايتا باسا دارىپتەلدى، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى:”ٴوزىن وتانعا ارناۋ، ادالدىقپەن وتاننىڭ ٴۇمىتىن اقتاۋ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قاھارماندارىنىڭ ەڭ كورنەكتى قاسيەتى“.
جەر ـ جاھاندى ٴزىلزالاعا سالار قاھارمان قايراتى، وتسە دە جىلدار قانشاما، اسقاق تۇرار ايباتى.
2011 ـ جىلى 9 ـ ايدا ورتالىق كوميتەت پارتيا مەكتەبىنىڭ وقۋ باستاۋ سالتىندا شي جينپيڭ جولداس لۋشۇن ماقالالارىنان سيتات كەلتىرىپ، ۇلتىمىزدىڭ تەرەڭ جان دۇنيە تاريحىنا ٴۇڭىلىپ بىلاي دەدى: ”بىزدە ەجەلدەن بەرىلە شوگەلدىكپەن ىستەيتىن ادامدار، جانىن سالا ىستەيتىن ادامدار، حالىقتىڭ مۇڭىن جوقتايتىن ادامدار، ادىلەت جولىندا ٴوزىن قۇربان ەتەتىن ادامدار بار... مىنە بۇلار جۇڭگونىڭ تىرەگى“.
”وتانىمىزدىڭ وسىنشاما كەڭ ـ بايتاق دالاسى، وسىنشاما ۇزاق تاريحى بار، نەگە تالاي ادام سۇيىنەتىن، جان تەبىرەنتەرلىك كورىكتى تاۋلار، داڭقتى تۇلعالار بولماسقا“؟ شي جينپيڭ جولداس وسىناۋ كەڭ ـ بايتاق جەردە ۇزاقتان بەرى ساقتالعان ادال رۋح، ارىندى جىگەردەن تەرەڭ اسەر الىپ كەلەدى —
جىڭديڭدە بايىرعى زامانداعى ادال ادامدار جاۋ زىلۇڭ، يان جىنچيڭدەردىڭ، تاياۋ زامانعى توڭكەرىس ارداگەرلەرى يىن يۇيفىڭ، حاۋ چيڭيۇيلەردىڭ ىزگى ىستەرىن سەزىنىپ، تەبىرەنە ”بۇل توڭكەرىستىڭ جەرى، قاھارمانداردىڭ جەرى“ دەپ يان ـ جاۋدىڭ بايتاق دالاسىنا تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىن ٴبىلدىردى.
فۋجياندا لين زىشۇيدىڭ قولا ٴمۇسىنىن اشۋ سالتىنا قاتىناسىپ، ”پايدالى بولسا ەلىمە، پەيىلمىن جاندى قيۋعا. باسىما قاتەر كەلەر دەپ، تايسالمايمىن استە مەن“ دەگەنمەن ۇندەستىك تاۋىپ، ”ەجەلدەن وسى ارقىلى ٴوزىمدى جىگەرلەندىرىپ كەلەمىن“، ـ دەدى؛ «حالىق جياۋ يۇيلۋ دەپ جار سالدى» اتتى كولەمدى ادەبي حاباردى وقىپ، ٴتۇنى بويى كوز ىلمەي، قولىنا قالام الىپ بىلاي دەپ جازدى: ”قيىن ـ قىستاۋ كەزدە دە قاھارماندىق جىگەرىنەن جازبادى!“
جىجياڭدا لۋ يوۋدىڭ ”قىزمەت ورنىم ەلەۋسىز بولسادا، مەملەكەت ىستەرىن ۋايىمداۋدى استە ۇمىتقان ەمەسپىن“ دەگەنىنەن يۇي چياننىڭ ”پاكتىكتى ەل اراسىندا قالدىرامىنا“ دەيىن، ونان چيۋ جيننىڭ ”قابىرعادا ٴىلۋلى تۇرعان سەمسەر ٴتۇن سايىن دىبىس شىعارادىسىنا“دەيىن مەملەكەتتى كوكەيىندە ساقتاعان ايبىندى ولەڭ جولدارىن ەسىنەن شىعارمادى.
شاڭحايدا 1 ـ تامىز ارميا مەرەكەسى قارساڭىندا ”نانجيڭ جولىنداعى جاقسى 8 ـ ليان“ تۇرعان جەرگە بارىپ، ”جاقسى 8 ـ ليان“ پارتيامىزدىڭ، ارميامىزدىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرىنىڭ ماپەلەۋىندە ٴوسىپ ـ جەتىلگەن قاھارمان ليان ـ دۇي دەپ القادى.
ۇزبەي جالعاسىپ كەلگەن ۇلتتىڭ قان تامىرىنداعى ەجەلدەن بار ەرلىك پەن توزىمدىلىك، باس يمەۋ مەن قايسارلىق تىنباي جالعاسىپ كەلەدى.
”جۇڭحۋا ۇلتى ەڭ قاتەرلى كەزگە جەتكەندە“ قاھارمان جۇڭگو حالقى قۇرىشتاي مويىماس قايسارلىقپەن كۇشتى جاۋدى جەڭىپ، جان ـ تانىمەن قۇرىش قورعان سوعىپ، الدىڭعىلاردىڭ ٴىزىن سوڭعىلار باسىپ، ەل باسىنا تونگەن حاۋىپكە قارسى اتتانىپ، دۇنيەنى ٴدۇر سىلكىندىرگەن، اسەرلى دە عالامات تاريحي ايبىندى داستان جازدى.
ياڭ جيڭيۇي، جاۋ شاڭجى، زو چۋان، پىڭ شۋەفىڭ، تۇڭ لينگى، جاۋ دىڭيۇي، جاڭ زىجۇڭ، داي انلان، 8 ـ ارميانىڭ ”لاڭياشانداعى 5 باتىرى“، جاڭا 4 ـ ارميانىڭ ”ليۋلاۋجۋاڭ ليانى“، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ 8 ايەل جاۋىنگەرى، گومينداڭ ارمياسىنىڭ ”800 باتىرى“... كوپتەگەن كەلەلى ەسكە ٴتۇسىرۋ ورنىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ولاردىڭ قاھارمان ەسىمدەرىن قايتا ـ قايتا وقىدى.
تاۋ ـ وزەندەر ماڭگى ۇمىتپايدى، قاھارمانداردىڭ اتى ماڭگى وشپەيدى، شۇعىلا شاشقان تاريحتى نۇرلاندىردى —
”تاياۋ زاماننان بەرى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تاۋەلسىزدىگى جانە ازاتتىعى جولىندا قۇربان بولعان ادامداردىڭ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ سىرتقى وتارلىق ۇستەمدىكتەن جانە شاپقىنشىلىقتان قۇتىلۋى جولىندا ەرلىكپەن كۇرەس جۇرگىزگەن ادامداردىڭ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ٴوز تاعدىرىن مەڭگەرۋى ٴۇشىن مەملەكەت دامۋىنىڭ جاڭا جولىن اشقان ادامداردىڭ بارلىعى ۇلت قاھارمانى، بارلىعى مەملەكەتتىڭ داڭقى“.
(2) ”باتىلدىقپەن بارلىق جاۋدىڭ دەسىن باساتىن، جاۋدان جەڭىلمەيتىن قاھارماندىق ارىن“
800 شاقىرىمدىق اسقار تايحاڭشان تاۋى اسقاق بوي سوزىپ، حۋابەيدىڭ تىرەگىن سومدادى ٴارى ۇلت رۋحى كوورديناتاسىنىڭ دا ەڭسەسىن كوتەرىپ تۇر.
2025 ـ جىلى 7 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى ٴدال بۇكىل ۇلتتىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى باستالعاندىعىنىڭ 88 جىلدىعى كەزىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ تايحاڭ قويناۋىنداعى سانشيدىڭ ياڭچۋانىنا كەلىپ، اۆتوكولىككە وتىرىپ يرەلەڭدەگەن تاۋ جولىمەن تاۋ باسىنا شىعىپ، شى ـ ناۋشان تاۋىنىڭ توبەسىندەگى 100 تۋان شايقاسى ەسكەرتكىش سارايىنا كەلدى.
وتكىنشى جاڭبىردان كەيىن قاراعاي ـ ارشالار جاپ ـ جاسىل بولىپ تۇر. جاسىل تاۋدا جاتقان قاھارمانداردىڭ ادال تۇلعاسىنىڭ اسقاق ايبىنى ەسكە تۇسەدى.
باس شۋجي تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”بۇرىنعىنى ۇمىتپاي، كەيىنگىگە عيبىرات ەتۋىمىز كەرەك، بۇل اراعا كەلۋىمىزدىڭ ٴوزى رۋحاني شىڭدالۋ بولماق. قالىڭ جاستار مەن ورەندەر تاماشا داۋىردە جاساپ جاتىرسىزدار، قىزىل قان تامىردى جالعاستىرىپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدە مەن بارمىن دەيتىن ۇلى مۇرات ورناتىپ، سالاۋاتتى، داڭقتى، ماقتان تۇتارلىق جۇڭگولىق بولۋلارىڭىز كەرەك“.
قاھارمان — گۇلدەنۋ مەن جويىلۋ سىندى ەل تاعدىرىن ٴوز مىندەتى ەتكەن وتانشىل.
شاڭحايداعى ۋسۇڭكوۋ، چاڭجياڭ وزەنى مەن حۋاڭپۋجياڭ دارياسىنىڭ قۇيعان جەرىندە تولقىندار كوتەرىلەدى، اپيىن سوعىسى كەزىندەگى زەڭبىرەك داۋىسىن ەستىگەن، سۇڭحۋ شايقاسىنداعى ايانىشتى جاعدايعا كۋا بولعان.
2007 ـ جىلى 4 ـ ايدا شي جينپيڭ جولداس ۋسۇڭ پاۋتاي ـ ۋان سازدىق باقشاسىندا تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەننەن كەيىن، ٴوزىنىڭ ۇكىمەت ىسىمەن اينالىسقاننان بەرگى جولدارىن ەسكە الىپ، بىلاي دەدى: ”مەن باسىپ وتكەن جەرلەردىڭ بارلىعى كەزىندەگى اپيىن سوعىسىنداعى وتانشىل ارداگەر قاھارمانداردىڭ ىزگى ىستەرى تۋىلعان جەرلەر، شيامىندا چىن حۋاچىڭنىڭ قابىرى بار، جىجياڭنىڭ جوۋشانىندا جاعدايدى ورنىقتىرعان ’ٴۇش ارميا قولباسى‘ ٴمۇسىنى بار، باۋشان چىن حۋاچىڭ قۇربان بولعان جەر“.
تاريح ٴۇردىسى ايبىنمەن جوڭكىلىپ، وتانشىلدىقتىڭ ىستىق قانى تۋلادى.
”الدىڭعى ٴبىر مەزگىلدە مەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندەگى سالەم حاتتاردى تاعى ٴبىر رەت كورىپ شىقتىم، شىنىمەن دە ايرىقشا اسەرلى ەكەن“.
2015 ـ جىلى 9 ـ اي، بەيجيڭ جۇڭنانحاي، 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ 26 ـ رەتكى توپتىق ۇيرەنۋىندە باس شۋجي شي جينپيڭ جاۋ يمان قۇرباننىڭ سالەم حاتىن تولىعىمەن وقىپ شىقتى —
”شەشەڭ قۋىرشاق مانجۋريا ۇكىمەتىنە جانە جاپون شاپقىنشىلارىنا باتىلدىقپەن قارسى تۇرعاندىقتان بۇگىن قۇربان بەرۋ الدىندا تۇر... سەنىڭ ەسەيىپ اتپال ازامات بولعاننان كەيىن، شەشەڭنىڭ وتان ٴۇشىن قۇربان بولعاندىعىن ۇمىتپاۋىڭدى ٴۇمىت ەتەمىن“...
قاندى جاسقا شىلانعان ٴار ٴسوز، ٴار سويلەم وقىعان جاندى اسەرلەندىرەدى. بۇل ٴبىر انانىڭ ىستىق قانىن جۇڭحۋاعا ارناۋ بەكىمى، ٴبىر قاھارماننىڭ مەملەكەتتى قايتا گۇلدەندىرۋدى سوڭعى ۇرپاقتارعا جۇكتەگەن ٴۇمىتى.
داڭق پەن نامىس جەكە ٴۇشىن العاندا تۇككە تۇرعىسىز، ال مەملەكەت پەن ۇلت ٴۇشىن العاندا ەرەكشە سالماقتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ ىشكەرىلەي اتاپ كورسەتتى: ”وتانشىلدىقتى وزەك ەتكەن ۇلى ۇلت رۋحى — جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستا جەڭىسكە جەتۋىندەگى شەشۋشى فاكتور“، ”بۇنداي ۇلتتىڭ ويانۋى جانە ۇلت رۋحىنىڭ ٴوسۋى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندە شىت جاڭا بيىككە كوتەرىلدى“.
قاھارمان — ولىمنەن قورىقپايتىن، سوڭىنا دەيىن قاندى شايقاس جۇرگىزەتىن قايسار ادام.
”ٴدال ’قانداي ەرلىك كۇرەسكەرلىك ەكپىندى، قاي ـ قاشان دا قايسار بوپ جولاتپاعان ەشكىمدى. ٴتان ولسە دە رۋحىڭ ماڭگى جاساي بەرمەك جاھاندا، جانىڭ سەنىڭ قاي جاقتا دا قايىسپايتىن قاھارمان‘ دەگەندەي“. باس شۋجي شي جينپيڭ چۇي يۋاننىڭ «9 ـ جىر. وتان قۇرباندارى» ارقىلى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قاھارماندارىنا قۇرمەت ٴبىلدىردى.
1984 ـ جىلى 5 ـ ايدا شي جينپيڭ جولداس جىڭديڭدە انشيا قاندى ۋاقيعاسىندا قازا بولعان باۋىرلاستار ەسكەرتكىشىنىڭ اشىلۋ سالتىن باسقارعاندا ەسكەرتكىش جازۋىن ٴوزى تەكسەرىپ بەكىتىپ، لۋگوۋچياۋ ۋاقيعاسىنان كەيىنگى جىڭديڭنىڭ انشيا قىستاعىندا تۋىلعان جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ايانىشتى تاريحىن، قىستاق تۇرعىنى حۋاڭ لوجۇيدىڭ جاپون ارمياسىمەن ايانباي ايقاسىپ، ەرلىكپەن قۇربان بولعانىن ەستەلىككە الدى —
”فاميلياسى حۋاڭ، اتى لوجۇي دەگەن ادام اۋىلىن قورعاۋ جولىندا باسىن بايگە تىگىپ، اس پىشاعىن الىپ قاراقشىلاردىڭ اراسىنا اتويلاپ كىرىپ، ٴبىر قاراقشىنى شاۋىپ ٴولتىرىپ، ٴبىر قاراقشىنى اۋىر جارالاپ، جاۋدىڭ دەسىن باسىپ، ادىلەتتىلىكتى ايگىلەدى. حۋاڭ لوجۇي ايانباي ايقاسىپ، سوڭىندا وتان ٴۇشىن قۇربان بولدى. بۇل ٴىستى القايمىز، جۇڭحۋانىڭ ارىنىن جىرلاپ، حالىقتىڭ ۇلى كۇشىن ەستە ساقتايمىز!“
ەسكەرتكىش جازۋى ساۋلە شاشىپ، جاۋىزدىقتان تىكسىنبەيتىن، ولسە دە باس يمەيتىن قاھارماننىڭ ەرلىگى كوز الدىعا كەلەدى.
كەۋدەسىمەن مىلتىقتىڭ اۋزىن توسىپ، دەنەسىمەن ادام باسپالداق جاسادى، بومبىنى قۇشاقتاپ، قولىنا قوپارعىش تۇتىك ۇستاپ جاۋ شەبىنە اتويلاپ كىردى، اشتىققا، سۋىققا ٴتوزىپ، استە شەگىنبەدى، لاۋلاعان وت دەنەسىن كۇيدىرسە دە قىڭق ەتپەي، باتىلدىقپەن ”كوك اسپاندا جاعالاستى...“ 2020 ـ جىلى 10 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ٴۇشىن مەملەكەتتەن شىعىپ سوعىس جۇرگىزگەندىگىنىڭ 70 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرۋ جينالىسىندا ۇلت قاھارماندارىنىڭ قايسار جۇرەكتىلىگىن تەبىرەنە بىلاي دەپ اڭگىمەلەدى: ”مەيلى زامان قالاي دامىسىن، ٴبىز قاشاندا ٴولىمدى ەلەڭ قۇرلى كورمەيتىن، اجال اسىعىنان كەلمەيتىن ۇلت جىگەرىن سومداۋىمىز كەرەك“.
ٴدال وسىنداي جىگەر ”باتىلدىقپەن بارلىق جاۋدىڭ دەسىن باساتىن، جاۋدان جەڭىلمەيتىن قاھارماندىق ارىندى“ قاۋلاتتى، ”قارۋى از، جىگەرى اسقاقتار” “قارۋى كوپ، جىگەرى ازداردى“ جەڭدى.
قاھارمان — سەنىمى جالىنداي لاۋلاعان، سان اجالعا جولىقسا دا وكىنبەي باسىن بايگە تىككەندەر.
شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ قاھارمانى ياڭ جيڭيۇيدىڭ ىزگى ٴىسى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوكەيىنەن شىققان ەمەس. ول ەشقانداي شەگىنەر جول جوق ”ولىسپەي ـ بەرىسپەيتىن“ سايىس ەدى.
”ياڭ جيڭيۇي گەنەرال جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى قارۋلى كۇشكە باسشىلىق ەتىپ، نولدەن تومەن 40 سەلتسي گرادۋستىق قاقاعان سۋىققا قاراماي، وزدەرىنەن نەشە ەسە كوپ جاۋمەن قاندى شايقاس جۇرگىزدى، قۇربان بولعانىندا اشقازانى تۇگەلدەي قۋ ٴشوپ، اعاش قابىعى، ماقتا شيىتىنە تولىپ، ٴبىر ٴتۇيىر ٴدان دە جوق ەكەن، ونىڭ ىزگى ٴىسى ادامداردى تاڭ قالدىردى“، ـ دەپ ٴسۇيىندى 2020 ـ جىلى 7 ـ ايدا جيليندە قىزمەت تەكسەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ.
قات ـ قابات قيىنشىلىقتا قالىپ، جالعىز ٴوزى شايقاسقان ياڭ جيڭيۇي كۇرەس جىگەرى اناعۇرلىم تاسقىنداي ٴتۇسىپ: ”توڭكەرىس بەينە وت سياقتى، مەيلى تاۋدى قالىڭ قار باسسا دا، قۇس پەن اڭنىڭ ٴىزى قالادى، بىزدە تەك وت ۇشقىنى بار بولسا، ساقىلداعان ايازدى قايتارىپ، جارىق پەن جىلۋدى اكەلە الامىز“، ـ دەيدى.
باس كەتۋدەن قورىقپايمىز، مۇراتىمىز شىن بولسا بولعانى. قاھارمان دەگەنىمىز ومىردەگى ٴبىر ٴتۇرلى بۇلجىماس مۇرات، ٴبىر ٴتۇرلى سەنىم.
قاھارمانداردىڭ ىزگى ىستەرىن ٴار رەت ەسكە تۇسىرگەندە، باس شۋجي شي جينپيڭ قايتا ـ قايتا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستا ەرلىكپەن قۇربان بولعان توڭكەرىستىك ارداگەر قۇربانداردىڭ باتىلدىقپەن جانىن پيدا ەتىپ، قان توگۋى — ٴدال بەرىك مۇرات ـ سەنىم بولعاندىعىندا“، ”مۇرات ـ سەنىم ۇشقىنى تۇتانسا ـ اق ماڭگى سونبەيدى“.
قۇربانداردى ەسكە الۋ كۇنى، نانجيڭ زور قىرعىنىندا قازا بولعاندارعا ارنالعان مەملەكەتتىك ازا ٴبىلدىرۋ كۇنى بەلگىلەندى، جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جەڭىسىن اتاپ ٴوتۋ كۇنى تۇراقتاندى، قاھارمان قۇربانداردى قورعاۋ زاڭى جاسالدى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جەڭىسىنىڭ ەستەلىك زناگى تاراتىلدى، پارتيا مەن مەملەكەتكە ەڭبەك سىڭىرگەندەردى، داڭق اپەرگەندەردى ماداقتاۋ ـ سيلاۋ ٴتۇزىمى ورناتىلدى، اقاۋسىزداندىرىلدى... باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جەتەكشىلىك ەتىپ ىلگەرىلەتۋىندە، ”قاھارمانداردى ارداقتاۋ، قاھارمانداردى قورعاۋ، قاھارمانداردان ۇيرەنۋ، قاھارمانداردى ايالاۋ“ جاڭا داۋىردەگى جۇڭگودا سالتقا اينالدى.
ٴدال وسى سەبەپتى، ”رۋح ٴبىر ۇلتتىڭ باياندى ٴومىر ٴسۇرۋىنىڭ جانى، رۋحاني جاقتا بەلگىلى بيىككە جەتكەندە عانا وسى ۇلت تاريحتىڭ جويقىن تولقىنىندا قاسقايىپ تۇرىپ، ەرلىكپەن العا ىلگەرىلەي الادى“.
(3) ”حالىق — تاريحتى جاراتۋشى، حالىق — ناعىز قاھارمان“
1949 ـ جىلى 9 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى، مەملەكەت قۇرۋ سالتاناتىنان ٴبىر كۇن بۇرىن، ماۋ زىدۇڭ جولداس قولىنا كۇرەك الىپ توپىراق قازىپ، حالىق قاھارماندارى ەسكەرتكىشىنىڭ تاعانىن قالادى ٴارى ەسكەرتكىش جازۋىن وقىدى:
”3 جىلدان بەرى، حالىق ازاتتىق سوعىسى مەن حالىقتىق توڭكەرىستە قۇربان بولعان حالىق قاھارماندارى ماڭگى جاسايدى! 30 جىلدان بەرى، حالىق ازاتتىق سوعىسى مەن حالىقتىق توڭكەرىستە قۇربان بولعان حالىق قاھارماندارى ماڭگى جاسايدى! وسىدان 1840 ـ جىلعا قاراي ەسەپتەسەك، سونان بەرى ىشكى ـ سىرتقى جاۋلارعا قارسى تۇرىپ، ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن حالىقتىڭ بوستاندىعىنا، باقىتىنا قول جەتكىزۋ جولىنداعى كۇرەستەردە قۇربان بولعان حالىق قاھارماندارى ماڭگى جاسايدى!“
2014 ـ جىلى 8 ـ ايدا مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى قاۋلى ماقۇلداپ، زاڭ فورماسى ارقىلى 9 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنىن قۇربانداردى ەسكە الۋ كۇنى ەتىپ بەلگىلەدى. وسىدان سوڭ، ٴار جىلدىڭ وسى كۇنىندە باس شۋجي شي جينپيڭ وسى جەرگە كەلىپ، حالىق قاھارماندارىنا گۇل شارباق قويۋ سالتىنا قاتىناستى.
ەسكەرتكىش تۇعىرىنداعى ٴمارمار ناقىشتى ورنەكتەردە 100 جىلدىق داڭق جاتىر. 1839 ـ جىلى حۋمىندا اپيىن ورتەۋدەن 1949 ـ جىلعى چاڭجياڭ دارياسىنان جەڭىسپەن وتكەنگە دەيىنگى وسى ٴبىر ۇزاق تاريح كارتيناسىندا 170تەن استام كەيىپكەر وبرازى كەسكىندەلدى. ولاردىڭ اتى جازىلمادى، دەسەدە بارلىعى قايراتتانا كۇرەس جۇرگىزگەن حالىق قاھارماندارى سانالادى.
ەرتەدەن قازىرگە دەيىن تاسقا ورنەك ويعاندار تولىپ جاتىر، تەك جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى عانا ”حالىق قاھارماندارى“ اتىندا ٴوزى باسشىلىق ەتىپ قۇرعان حالىق بيلىگى استاناسىندا وشپەيتىن ەسكەرتكىشتى تۇرعىزدى.
كىمدەر قاھارمان؟ بۇل ماركسيزمنىڭ تاريحقا ماتەرياليستىك كوزقاراسىنداعى قاسيەتتى تاقىرىپ.
وسى جونىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى: ”تاريحي يدەياليزمىنىڭ تاريحقا قاھارماندىق كوزقاراسىنا قاراما ـ قارسى بولعان تاريحي ماتەرياليزمىنىڭ تاريحقا بۇقارالىق كوزقاراسى وسى ماسەلەنى ٴبىرىنشى رەت تۇبەگەيلى شەشىپ، حالىقتىڭ تاريحتىڭ جاراتۋشىسى ەكەندىگىن العا قويدى“.
قاھارماندىق جونىندەگى مۇنداي كوزقاراس سارى توپىراقتا تامىر تارتىپ، قىزىل توپىراقتا ٴوسىپ ـ ونگەن ٴتول تۇسىنىكتەن كەلگەن.
شانبەيدە ٴوندىرىس اترەتىنە تۇسكەندە، شارت ـ جاعداي جاپالى بولاتىن، جان اشىر جاقىندارى جوق جاس شي جينپيڭ دە كەزىندە اڭكى ـ تاڭكى بولعان ەدى. اعا بۋىندار وعان سول جىلداردا اۋىلداستارعا قالاي سۇيەنىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ الدىڭعى شەبى تايحاڭشان بازاسىندا سوعىس جۇرگىزگەندىكتەرىن اڭگىمەلەپ بەرەدى، ”ٴبىز ول كەزدە وراي تاۋىپ بۇقارانىڭ اراسىنا باراتىنبىز“.
كەيىن اۋىلداستارمەن بىرگە شىنىعىپ قاتار ىستەپ، قۇدىق قازدى، توسپا جاسادى، ساتىلى اتىز جوندەدى، شالشىق گازىن جاسادى، بۇقارانىڭ اقىل ـ پاراساتى مەن كۇش ـ قۋاتىن شىن مانىندە تانىدى ٴارى ٴوندىرىس ۇرانىن ٴوزى دايىنداپ شىقتى: ”1974 ـ جىلى شەشۋشى شايقاس جۇرگىزەيىك، كادرلار باستاماشىلدىقپەن لۋشياندى يگەرەيىك، بۇقارانىڭ بارلىعى قاھارماندار... توسپا جاساپ، جاڭا جىلدى قارسى الايىق“.
جەرگىلىكتى ورىندا قىزمەت ىستەگەن كەزىندە، شي جينپيڭ جولداس پارتيا مۇشەلەرى مەن كادرلارعا شەشىم جاساۋدان بۇرىن، ٴسوز جوق، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋدى كۇشەيتۋ كەرەك ەكەندىگىن ەسكەرتتى: ”حالىق بۇقاراسى ناعىز قاھارماندار، ال ٴبىز ٴوزىمىز كوبىندە اڭعال دا كۇلكىلى كورىنەمىز“. اۋىلعا ٴتۇسىپ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە شارۋالاردىڭ كۇرىش ورىپ جاتقانىن كورىپ، تانىس ولەڭ جولدارىن ەرىكسىز سەزىممەن وقىدى: ”بۇيرا تولقىن ەگىنجايعا كوڭىلدەنە قارايمىن، ٴار الاپتان باتىر قايتتى جامىلا ىمىرت ٴتۇتىنىن“.
اسكەر مەن حالىق — جەڭىس نەگىزى، بۇقارا — ناعىز قۇرىش قورعان.
قان سەلدەي اققان داۋىردە ”اناسى ۇلىن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا اتتاندىردى، كەلىنشەگى كۇيەۋىن مايدانعا جىبەردى“، ”قالىڭ حالىق قارسى اتتاندى قاھارلى الىپ قايراتپەن، ٴبىر نيەتپەن شەپكە شىقتى ارىنى اسقاق ايباتپەن“.
2014 ـ جىلى 7 ـ ايدا لۋگوۋچياۋ كوپىرىنىڭ جانىندا بۇكىل ۇلتتىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى باستالعاندىعىنىڭ 77 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرۋ سالتىنا قاتىناسقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ 2 اسەرلى حيكايانى باياندادى —
بەيجيڭ مييۇندا دىڭ يۇيفىن اتتى شەشەي كۇيەۋى مەن 5 بالاسىن الدىڭعى شەپكە جىبەرىپتى، ولاردىڭ ٴبارى قان مايداندا قۇربان بولىپتى.
سولتۇستىك جۇڭگو جازىعىندا ٴبىر ديقان وتباسى بوساعالىققا ”كۇللى جۇرت ٴبىر نيەتپەن مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتىپ، قايىسپاس قايسارلىقپەن ۇلت ازاتتىعىنا قول جەتكىزەيىك“ دەپ، توبە سوزگە ”جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستى سوڭىنا دەيىن جالعاستىرايىق“ دەپ جازىپتى.
وسى جىلى جيا ـ ۋ جىلى بولاتىن.
”جيا ـ ۋ جىلعى سوعىستا جۇڭگو جەڭىلدى. جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستا جۇڭگو جەڭدى. جيا ـ ۋ جىلعى سوعىستا جەڭىلگەننەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستا جەڭىسكە جەتكەنگە دەيىن تاريح جارتى عاسىردى ارتقا تاستادى“.
سول جىلى 9 ـ ايدا جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى مەن دۇنيە جۇزىلىك فاشيزمگە قارسى سوعىس جەڭىسىنىڭ 69 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناسقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ سۇراۋ سالدى: ”جۇڭگو كەزىندە كەدەي جانە دارمەنسىز مەملەكەت بولاتىن، نەلىكتەن جالعاندى جالپاعىنان باسقان جاپون ميليتاريزمىن جەڭىپ، جەڭىسكە قول جەتكىزە الدى“؟
مۇندا مىنا ٴبىر ماڭىزدى جاۋاپ باتىل دا پارمەندى بولدى: ”بۇكىل ۇلتتىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى — جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستا جەڭىسكە جەتۋىنىڭ ماڭىزدى اسىلى، حالىق بۇقاراسى سوعىس جەڭىسىنىڭ ەڭ مىعىم ۇلى كۇشى“.
2013 ـ جىلى قىستا باس شۋجي شي جينپيڭ شاندۇڭ لين ـ يگە كەلىپ يمىڭ حالقىنىڭ ارميانى قولداپ، الدىڭعى شەپكە كومەك بەرگەن ىزگى ىستەرىن ەسكە ٴتۇسىردى. مىڭشان تاۋى اسقار، يشۇي وزەنى ۇزاققا اعىپ جاتىر. سول جىلدارى وسى جەردەگى بۇقارا ٴسۇت پەن سوك بوتقاسى ارقىلى توڭكەرىسكە ٴنار بەرگەن ەدى.
”مەن وسى اراعا كەلىسىممەن ـ اق توڭكەرىستىك سوعىس جىلدارىنداعى جان تەبىرەنتەرلىك شۇعىلالى ساتتەردى ەسىمە الدىم“. باس شۋجي بىلاي دەدى: يمىڭ سىندى وسى قىزىل توپىراقتا سان ـ ساناقسىز جىر ەتەرلىك قاھارمان ۇلاندار دۇنيەگە كەلدى.
حالىقتى اتتانىسقا كەلتىردى، حالىققا سۇيەندى. 125 مىڭ رەتتەن ارتىق شايقاس جۇرگىزىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى 19 دەموكراتيالىق سوعىس بازاسىن قۇردى: تورۋىل شايقاسى، ويرانداۋ شايقاسى، مينا سوعىسى، اكوب سوعىسى، تورعايشا سوعىس... جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ۇزاققا سوزىلاتىن سوعىستىڭ ستراتەگيالىق باس باعىتىن جانە حالىقتىق سوعىستىڭ جۇيەلى ستراتەگياسى مەن تاكتيكاسىن العا قويىپ جانە اتقارىپ، جاپون شاپقىنشىلارىن ”حالىقتىق سوعىستىڭ تەلەگەي تەڭىزىنە“ باتىردى.
ارميا مەن حالىق ٴبىر ٴۇيلى جانداي ىنتىماقتى بولسا، دۇنيەدە كىم ونى جەڭە الادى؟
”ولىسپەي ـ بەرىسپەيتىن“ قاندى سوعىستى باستان كەشىرىپ، قول اربامەن قاۋىرت جۇمىس ىستەۋىنىڭ ارقاسىندا، كىشكەنە قايىقتارمەن تاسىمال جۇمىسىن قاۋىرت جۇرگىزۋدىڭ ارقاسىندا جەڭىسكە قول جەتكىزىپ، اي ـ كۇنگە ٴامىر شاشا الامىز جاڭارتۋعا كوك ٴجۇزىن دەگەن تالايلاعان تاريحي ۇلى ٴىستى ورىندادى.
نەشە مىڭ جىلدان بەرى، قاھارمان جۇڭگو حالقى ومىرشەڭ كۇشىنىڭ قايسارلىعىمەن، ۇيىسۋ كۇشىنىڭ تەرەڭدىگىمەن، توزىمدىلىگىنىڭ قايىسپاستىعىمەن، جاسامپازدىق قۋاتىنىڭ وراسان زور بولۋىمەن دۇنيەگە ايگىلى بولدى.
قىسىلتاياڭ ساتتە بارلىق جەردەن قاھارمان جارىققا شىقتى.
ٴالى ەسىمىزدە، 2020 ـ جىلى كوكتەمدە جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ىندەتى ٴورشىدى، باس شۋجي شي جينپيڭ حۋبەيدىڭ ۋحانىنا ۇشىپ بارىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ”حۋبەيدى قورعاۋ شايقاسىنا، ۋحاندى قورعاۋ شايقاسىنا“ ات سالىسقان كادر ـ بۇقاراعا امانداستى جانە ولاردان حال سۇرادى.
تاريحتا بولىپ كورمەگەن ”قالانى جابۋ“ كەسەك قيمىلى الدىندا باس شۋجي تەرەڭ سەزىممەن بىلاي دەدى: ”بۇل قاھارمان قالا، مۇنداعى حالىق — قاھارمان حالىق“. ”وسى رەتكى ىندەتكە قارسى اتتانۋ كۇرەسى ارقىلى ۋحان، ٴسوز جوق، تاعى ٴبىر رەت قاھارمان تاريح پاراعىنا جازىلادى!“
ٴالى ەسىمىزدە، 2020 ـ جىلى 8 ـ ايدا چاۋحۋ كولى ۇلكەن بوگەنىندە شايقاس تۋى جەلبىرەدى، باس شۋجي تاسقىننان ساقتانىپ، اپاتتان قۇتقارۋدىڭ ٴبىرىنشى شەبىندەگى قىزمەتكەرلەر مەن اسكەري بولىمدەگى وفيتسەر ـ اسكەرلەردەن شىنايى حال سۇرادى.
قۇربان بولعان جولداستاردىڭ وتباسىنداعىلارىنا ايتقان ٴسوزى جان تەبىرەنتتى: ”سىزدەردىڭ تۋىس ـ تۋعاندارىڭىز ٴبىزدىڭ دە جاقىنىمىز، وتان مەن حالىقتىڭ جاقىنى، ولار ٴبىزدىڭ جۇرەگىمىزدەگى قاھارمان. ٴار رەت قيىن ـ قىستاۋ ساتتەردە قاھارماندار كەۋدە كەرىپ العا شىعادى، بۇل جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى رۋحىنىڭ ايگىلەنۋى“.
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ سان ـ ساناقسىز اپاتتاردى باستان كەشىرسە دە، ۇزدىكسىز دامىپ زورايۋىنىڭ سەبەبى ەجەلدەن دۇنيەنى قۇتقارۋشىلاردىڭ بولعاندىعىندا ەمەس، قايتا مىڭداعان، 10 مىڭداعان جاي ادامداردىڭ كەۋدە كەرىپ العا شىعۋىندا!
”قوزعال! قۇل بولعىسى كەلمەگەن جان! جان ـ تانىمىزبەن سوعايىق جاڭا قورعان...“ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ورتىندە جۇڭگو حالقى جان ـ تانىمەن ۇلتتى جويىلۋ حاۋپىنەن قۇتقارۋدىڭ قۇرىش قورعانىن تۇرعىزدى.
1949 ـ جىلى 10 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى، جۇڭگو حالقى وسىدان باستاپ ورنىنان تۇردى، تيان ـ انمىن مىنبەسىندە جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرۋشىسى قول بۇلعاپ: ”حالىق جاساسىن!“ ـ دەپ ۇراندادى.
2021 ـ جىلى 7 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىندا جاڭا ٴداۋىردىڭ جول باستاۋشىسى تيان ـ انمىن مىنبەسىندە تۇرىپ، وڭ جۇدىرىعىن بيىك كوتەرىپ، ”ۇلى، داڭقتى، قاھارمان جۇڭگو حالقى جاساسىن!“ دەپ تاريحي وكتەم ٴۇن قاتتى.
(4) ”ولار ۇلى ينتەرناتسيونالدىق رۋحتى ومىرلەرىمەن ٴتۇسىندىردى“
2025 ـ جىلى 5 ـ اي، رەسەي ماسكەۋ، قىزىل الاڭدا نىق قادام تاستالىپ، تاريحي ەستەمەلەردى وياتتى.
سوۆەت وداعىنىڭ ۇلى وتان قورعاۋ سوعىسى جەڭىسكە جەتكەندىگىنىڭ 80 جىلدىعىن ەسكە ٴتۇسىرۋ سالتىندا اپپارات كوزى وسى قاس ـ قاعىم ٴساتتى ەستەلىككە الدى —
جۇڭگو اسكەريلەرى ايبىندى تۇلعاسىمەن نەگىزگى تاماشالاۋ مىنبەسىنەن وتكەندە، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جانىندا وتىرعان رەسەيدىڭ 100 جاستاعى ساقا جاۋىنگەرى ەۆگەني زنامەنسكي زور قۇرمەتپەن باس بارماعىن كورسەتتى. باس شۋجي شي جينپيڭ كۇلىمسىرەي وعان قۇرمەت ٴبىلدىردى.
10 جىلدىڭ الدىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ماسكەۋدە رەسەيدىڭ ساقا جاۋىنگەرلەرىنىڭ 18 ۋاكىلىنە ەستەلىك مەدالىن بەرگەن بولاتىن.
90 جاستاعى گاۆەرتوۆسكيدىڭ ٴجۇرىپ ـ تۇرۋىنىڭ قولايسىز ەكەنىن كورگەن باس شۋجي نىق قاداممەن الدىنا بارىپ: ”مەن بارىپ سيلىق بەرەيىن“، ـ دەدى. بۇكىل الاڭداعىلار دۋ قول شاپالاق سوقتى.
10 جىلدان كەيىن رەسەيدە تاعى دا ساپاردا بولىپ، «تاريحتى اينا ەتىپ، بولاشاقتى بىرگە اشايىق» دەگەن تاقىرىپتاعى اۆتورلى ماقالاسىندا باس شۋجي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن ”ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ اسقاق جىگەرى مەن قايسار رۋحىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇمىتپايمىن“ دەپ، ”قاھارماندار ماڭگى جاسايدى، ادىلدىك ماڭگى جاسايدى!“ دەپ ٴسۇيىندى.
قاھارمان — ٴبىر ۇلتتىڭ ەڭ جارقىن كوورديناتاسى.
سول جىلدارى شانبەيدەگى جەر كەپەدە زيالى جاس شي جينپيڭ فاشيزمگە قارسى سوعىستى ەستەلىككە العان اسكەري ىستەر شىعارمالارىن وقىعان بولاتىن. سۋرەتتى كىتاپشانى جايىپ، سۇپىدا جاتىپ ماقالاداعىمەن سالىستىرىپ، بەيتانىس باسقا ەلدەردىڭ جەر اتتارىن ىزدەدى. سوۆەت وداعى ارمياسى ساردارلارى مەن ساربازدارىنىڭ ”وتانىمىز ۇلان ـ بايتاق بولعانىمەن، ٴبىزدىڭ شەگىنۋىمىزگە مۇمكىندىك جوق، ارتىمىزدا ماسكەۋ جاتىر“ دەگەن ايبىندى ٴسوزىن ۇزاق ۋاقىت ەسىنەن شىعارمادى.
وسى جىلداردا باس شۋجي شي جينپيڭ تۇرلىشە ورىنداردا دۇنيە جۇزىلىك فاشيزمگە قارسى سوعىسقا ات سالىسقان قاھارمان ۇلانداردى كوپ رەت اۋىزعا الدى —
بەلورۋسسيا 1 ـ باعىت ارمياسى تانكى ليانىنىڭ جەتەكشىسى رەتىندە، تالاي سوعىستى باستان كەشىرىپ بەرلينگە بارعان ماۋ انيىڭ، ٴالسىز دەنەسىمەن سوۆەت وداعىنىڭ وتان قورعاۋ سوعىسىن باستان كەشىرگەن ايەل ٴتىلشى حۋ جيباڭ، توفىڭ اۋە جەلىسىن تاۋەكەلشىلدىكپەن اشقان امەريكا ۇشار جولبارىس اترەتى، قىمباتتى دارىلەردى جۇڭگونىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس بازالارىنا الىپ بارعان فرانسيالىق شيپاگەر بەشييا، نانجيڭ زور قىرعىنشىلىعىندا بوسقىنداردى جانىن سالا قورعاعان گەرمانيالىق ساۋداگەر رابي...
تەك ادامزاتتىڭ ەركىندىگىنە، ادىلدىگىنە، بەيبىتشىلىگىنە قول جەتكىزۋ ٴۇشىن ميلليونداعان ۇلى ٴوزىن ارناۋشىلار قاراڭعى تۇنەكتەن جارىققا شىعاتىن قاقپانى مىقتاپ ۇستادى.
”ازيادا، ەۆروپادا، افريكادا، وكەانيادا، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ٴارقايسى سوعىس مايداندارىندا دۇنيە جۇزىندەگى فاشيزمگە قارسى وداقتاس ەلدەردىڭ ارمياسى مەن حالقى، سونداي ـ اق فاشيزمگە قارسى ٴتۇرلى كۇشتەر ٴبىر اكوپقا ٴتۇسىپ، دۇلەي تولقىنداردى باسىپ وتەتىن قۇدىرەتتى كۇش ۇيىستىردى“. باس شۋجي شي جينپيڭ: ەڭ ۇلى كۇش — ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارۋ، ـ دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى.
شەتەلگە شىعىپ ساپاردا بولعان كەزدە باس شۋجي شي جينپيڭ ۇنەمى ٴار ۇلتتىڭ ۇلى دانىشپاندارىنا، قاھارمان قۇرباندارعا، ازاتتىق اتويشىلارىنا قۇرمەت ٴبىلدىردى.
رەسەيدىڭ اتسىز قۇرباندار قابىرى، بەلورۋسسيا جەڭىس ەسكەرتكىشى، زيمبابۆە ۇلت قاھارماندارى قابىرى، ۆەنەسۋەلانىڭ ۇلت قاھارمانى سيمون بوليۆاردىڭ قابىرى، پورتۋگاليانىڭ ۇلت قاھارمانى كامونستىڭ قابىرى... ىزەتپەن قۇرمەت ٴبىلدىرىپ، گۇل شەڭبەر ۇسىنىپ، ەستەلىك داپتەرىنە سالماقتى ارناۋ ٴسوز جازدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ۇنەمى سوزدەرىندە دە، ماقالالارىندا دا قاھارمانداردىڭ اقىليا سوزدەرىنەن سيتات كەلتىرەدى —
”مەن بەينە وتانىمنىڭ كۇيزەلىسىن باستان كەشىرگەندەي جۇڭگونىڭ ەڭبەكشى حالقى تاپ بولىپ وتىرعان كۇيزەلىستى باستان كەشىردىم“. بۇل ٴسوزدى جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا ەرلىكپەن قۇربان بولعان سوۆەت وداعىنىڭ ۇشقىشتار ۇلكەن اترەتىنىڭ باستىعى كۋلينشەنكو ايتقان.
”مىڭ رەت ومىرگە كەلسەم دە، بارىمدى وتانىما ارناۋعا پەيىلمىن“. بۇل پەرۋدىڭ تاۋەلسىزدىك سوعىس قاھارمانى ولايانىڭ جۇرەك ٴسوزى.
تاياۋ زاماننان بەرى، جۇڭگو حالقى ٴومىر ٴسۇرۋ، تاۋەلسىزدىك جانە ازاتتىق ٴۇشىن 100 نەشە جىل جاپالى كۇرەس جۇرگىزدى. تاۋقىمەتتى كۇندەردى شىنايى باستان كەشىرگەن ۇلت بەيبىتشىلىكتىڭ قادىرىن ٴتىپتى دە تەرەڭ سەزىندى.
2016 ـ جىلى 6 ـ ايدا سەربيادا ساپاردا جۇرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ ”ٴاربىر سۇيەم جەرىنە تاريح جازىلعان“ كالەمەگدان باقشاسىنا كىردى.
شاپقىنشىلاردىڭ قولىنان ولجالاعان مىلتىق ـ زەڭبىرەك، بوران ـ شاشىندى باستان كەشكەن قالا قامالى، ”جەڭىمپاز“ دەپ اتالاتىن قولا مۇسىندەر... وتكەننەن عيبىرات الىپ، بولاشاققا كوز جىبەرگەن باس شۋجي اسەرلەنە: ”زور قۇرباندىق بەرىپ قايسارلىقپەن كۇرەسكەن ۇلت عانا جۇڭگو حالقىن تەرەڭ تۇسىنەدى جانە قولدايدى“، ـ دەدى.
ناعىز قاھارمان — ٴبىر ۇلتقا ٴتان، سونداي ـ اق بۇكىل ادامزاتقا ٴتان.
2013 ـ جىلى 3 ـ اي، تانزانيانىڭ دارەسسالام قالاسىنىڭ ماڭىنداعى تانزانياعا كومەككە كەلگەن جۇڭگولىق مامانداردىڭ قابىرى، جاڭبىر سەبەزگىلەپ جاۋىپ تۇر.
تانزانيادا مەملەكەتتىك ساپارمەن جۇرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ وسى اراعا ارنايى كەلىپ قابىرلاردى ىزەتپەن كورىپ، جات جەردە ماڭگىلىك ۇيقىدا جاتقان قۇرباندارعا اپپاق گۇل قويدى، ”ولار ۇلى ينتەرناتسيوناليزم رۋحىن ومىرلەرى ارقىلى ٴتۇسىندىردى، ولار جۇڭگو - تانزانيا، جۇڭگو - افريكا دوستىعىنىڭ ەسكەرتكىشىن سومداعان قاھارماندار“.
قاھارمان ۇلت تىزە قوسا شايقاس جاساعان قاھارمانداردى باستان ـ اياق ۇمىتپايدى.
سوۆەت وداعى قىزىل ارمياسىنىڭ ساقا جاۋىنگەرى ما. ا. گارەيەۆ، 8 ـ ارميانىڭ جاپونيالىق قارت جاۋىنگەرى شياۋلين كۋانچىڭ، چەنناۋلتتىڭ زايىبى، ستيۋەلدىڭ نەمەرەسى، كى ديحۋانىڭ نەمەرە قىزى، بەتيۋننىڭ نەمەرەسى... باس شۋجي شي جينپيڭ كەزىندە جۇڭگونىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسىنا كومەكتەسكەن جانە قولداۋ كورسەتكەن حالىقاراداعى دوستارعا نەمەسە ولاردىڭ وتباسىنداعىلارىنىڭ ۋاكىلدەرىنە سالتاناتپەن ەستەلىك زناك بەرگەن بولاتىن.
قاھارمانداردىڭ ٴىسى — ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ادىلەتتىلىگى ٴۇشىن شايقاس جاسايتىن ٴىس.
2015 ـ جىلى 9 ـ اي، امەريكانىڭ نيۋ ـ يورگىندەگى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس شتابى. باس شۋجي شي جينپيڭ مىندەت اتقارۋ بارىسىندا باقىتقا قارسى قىزمەت ۇستىندە قۇربان بولعان جۇڭگونىڭ بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ ٴبولىمىنىڭ ايەل ساقشىسى حى جىحۇڭدى اۋىزعا الىپ: ”ول كەزىندە بىلاي دەپ جازعان بولاتىن: ’كەڭ دۇنيەدە مەن، بالكىم، ٴبىر تال قاۋىرسىن عانا بولۋىم مۇمكىن، ٴبىراق مەن سول قاۋىرسىننىڭ بارلىق كۇش ـ قۋاتىمەن بەيبىتشىلىك ارمانىن ارقالاۋىم كەرەك‘. بۇل ونىڭ ٴتىرى كەزىندەگى ارمانى ٴارى جۇڭگونىڭ بەيبىتشىلىك جونىندەگى ۋادەسى“، ـ دەدى.
ماركسيزمشىلدەردىڭ ادامزاتتىڭ ازاتتىعىنا ۇمتىلۋ ماقساتى وسى رەتكى لەكسيانىڭ تاقىرىبىنا ويىپ جازىلدى — «جۇڭگو بەيبىتشىلىك ٴۇشىن كەلدى».
(5) ”نىسانامىزدى جۇزەگە اسىرۋ قاھارماندارعا مۇقتاج، قاھارماندار رۋحىنا مۇقتاج“
ٴداۋىر قاھارمانداردى سومدايدى، قاھارماندار داۋىرگە جەتەكشىلىك ەتەدى.
”مەن لەرمەنتوۆتىڭ «قازىرگى زامان قاھارمانى» اتتى شىعارماسىن وتە جاقسى كورەمىن، قاھارمان دەيمىز، سوندا كىم قاھارمان؟ ٴاربىر ٴداۋىردىڭ وزىنە ٴتان ٴداۋىر قاھارمانى بولادى“. شي جينپيڭ جولداس كەزىندە لياڭجياحىداعى تاۋ اڭعارىندا كىتاپ وقۋدان العان كۇشتى اسەرىن ەسكە الدى.
بۇگىن ٴبىز جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ نىساناسىنا تاريحتاعى ٴارقانداي كەزدەگىدەن دە جاقىنداي تۇستىك، وسى نىسانانى جۇزەگە اسىرۋعا سەنىمىمىز كامىل جانە قابىلەتىمىز قاپتال جەتەدى. ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ ەڭ تەرەڭ تالپىنىسى بارعان سايىن ايقىندالا، سەنىمدى بولا ٴتۇستى.
تاريحتىڭ ۇلى مۇراتى مەن حالىقتىڭ ەركى وسى ارادا توعىستى. مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ شەشۋشى ساپارىندا باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”نىسانامىزدى جۇزەگە اسىرۋ قاھارماندارعا مۇقتاج، قاھارماندار رۋحىنا مۇقتاج“.
2017 ـ جىلى 6 ـ ايدا باس شۋجي سانشي لۇيلياڭ تاۋلى وڭىرىنە بارىپ، سوعىس ٴورتى كەزىندەگى لۇيلياڭنىڭ قاھارماندىق حيكايالارىن قايتا ەسكە الدى، سانشي - سۇييۋان اسكەري رايونى قولباسشىلىق شتابىنىڭ كونە جۇرتىندا جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسى مەن ازاتتىق سوعىسىنا قاتىناسقان ساقا جاۋىنگەرلەر، ساقا جولداستار ۋاكىلدەرىمەن ٴبىر ـ بىردەن قول الىسىپ، ىقىلاستى اڭگىمەلەستى.
باس شۋجي تەرەڭ ماعىنالى تۇردە بىلاي دەدى: ”بۇكىل پارتياداعى جولداستار، ٴسوزسىز، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەپ، ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگى، حالىقتىڭ ازاتتىعى جولىندا باسىن بايگە تىگىپ، ىستىق قانىن توككەن توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردى ماڭگى ۇمىتپاي، جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ كۇرەسكەرلىك رۋحىن ماڭگى ساقتاپ، حالىققا دەگەن ادال كوڭىلدى ماڭگى ساقتاپ، حالىقتى اناعۇرلىم تاماشا، اناعۇرلىم باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلتۋ ٴۇشىن قۇلشىنۋى كەرەك“.
ٴارقانداي ىسكەرلىك كورسەتكەن ۇلت وزىنە ٴتان ەرەكشە رۋحپەن الەمگە ايگىلى بولادى.
جيڭگاڭشان رۋحى، ۇزاق جورىق رۋحى، زۇن ـ ي ٴماجىلىسى رۋحى، يان ـ ان رۋحى، شيبايپو رۋحى، قىزىل جارتاس رۋحى، امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ چاۋشيانعا كومەك بەرۋ رۋحى، ”ەكى بومبى، ٴبىر جاساندى سەرىك“ رۋحى، ەرەكشە رايون رۋحى، تاسقىنعا قارسى اتتانۋ رۋحى، جەر سىلكىنىسىنە قارسى اتتانىپ، اپاتتان قۇتقارۋ رۋحى، ىندەتكە قارسى اتتانۋ رۋحى... 2021 ـ جىلى 2 ـ ايدا پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنە جۇمىلدىرۋ جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ 100 جىلدىق جورىقتىڭ رۋح شەجىرەسىن جاسادى.
قان مەن وتتىڭ شىڭداۋى ارقىلى وسى ۇلتتىڭ لاۋلاعان ورتتە قايتا سومدالۋىنا تىرەك بولاتىن رۋحتى سومدايدى، ول، ٴسوز جوق، وسى ۇلتتىڭ تاعى دا داڭق جاراتاتىن كۇشىنە اينالادى.
2014 ـ جىلى 4 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانىنداعى وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىق جابدىقتارى كاسىپورنىنا كەلدى. ٴبىر نازىك تۇقىم سەبۋ ماشيناسىنىڭ الدىندا تەك ورتا تەحنيكۋم ماعلۇماتىنا عانا يە زەرتتەپ جاساۋشى چىن شۋەگىڭنىڭ اكادەميك بولىپ سايلانعانىن ەستىگەندە، باس شۋجي: ”قاھارماننىڭ تەگىن سۇراما، كىمنىڭ قاھارمان ەكەنى ’مايداندا‘ بەلگىلى بولادى“، ـ دەدى.
تۇرادى داۋىل ۇيتقىپ قاشانداعى،
جەلپىنىپ تۋ تولقۋدان باس المايدى.
تىرلىكتىڭ ٴدال وسىنداي جاسالماعى.
عىلمي زەرتتەۋ تامىر تارتقان ٴشول دالا، جاپان ٴتۇز، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى تەرەڭ تاۋ قويناۋى، اجالعا اراشاشى، جارالىعا مەدەت بولعان قاسقايا قارسى اتتانۋ، وزىنە ـ ٴوزى توڭكەرىس جاساۋ ارقىلى اۋرۋدى ايىقتىرىپ، بىلىقپالىقتى وڭاۋ... بەيبىت جىلداردا قاھارماندارعا ٴالى دە مۇقتاجبىز؛ قاراپايىم ادامدار دا قاھارمان بولا الادى.
قاھارمانداردى قاستەرلەگەندە عانا قاھارماندار جارىققا شىعادى، قاھارمان بولۋعا ۇمتىلعاندا عانا قاھارماندار توپ ـ توبىمەن جارىققا شىعادى.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى قارساڭىندا باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا ىشىندەگى ەڭ جوعارى داڭق ”1 ـ شىلدە وردەنىن“ ٴوز قىزمەتىن تياناق ەتكەن، ٴۇن ـ ٴتۇنسىز ۇلەس قوسقان 29 قاراپايىم قاھارمانعا بەردى —
”چاڭجياڭنان وتكەن قاھارمان“ ما ماۋ اپەكە، ”سان شايقاستىڭ ساقا جاۋىنگەرى“ ۋاڭ جانشان، ”ٴتىرى لەي فىڭ“ ۋاڭ لانحۋا، ”ٴشوپ شاقايلى شۋجي“ جوۋ يۇڭكاي، ”ساۋلە شاشقان مەكتەپ باستىعى“ جاڭ گۇيمەي، ”زامانىمىزداعى يۇيگۇڭ“ حۋاڭ دافا...
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ ۇندەۋ تاستادى: ”ولاردىڭ ىزگى ىستەرى ۇيرەنۋگە، ىستەۋگە تاتيدى، ولاردىڭ رۋحى تالپىنۋعا، قول جەتكىزۋگە تاتيدى“، ”جاڭا ٴداۋىر قاھارماندارعا مۇقتاج، سونداي ـ اق، ٴسوز جوق، قاھارماندار شىعاتىن ٴداۋىر“.
بۇگىنگى تاڭدا توڭكەرىستىك سوعىس جىلدارىنداعى سياقتى قان مەن ورتتەگى ٴومىر مەن ٴولىم سىناعى ازايدى، ٴبىراق جاڭا تاريحي ەرەكشەلىككە يە ۇلى كۇرەس ٴالى دە جالعاسۋدا. بۇرىنعىلار ىستەپ كورمەگەن ىستەردى ىستەۋ استە ٴساتتى بولا بەرمەيدى، قانشا جاپالى، قاتەرلى بولعان سايىن سونشا العا باسۋ كەرەك.
100 جىلدىڭ الدىندا لي داجاۋ جولداس «مۇشكىل حالدەگى ەل تاعدىرى جانە قايسار حالىق» اتتى ماقالاسىندا بىلاي دەپ جازدى: ”تاريحتىڭ جولى داڭعىل بولا بەرمەيدى، كەيدە قيىن ـ قىستاۋ ساتتەرگە، كەدەرگىلەرگە تۋرا كەلەمىز، مۇندا ايبىندى رۋحقا سۇيەنگەندە عانا بۇزىپ وتۋگە بولادى“.
شۇعىلالى ناتيجە جاپا ـ ماشاقاتپەن كەلەدى! 1840 ـ جىلعى اپيىن سوعىسىنىڭ قورلىعىنان 1945 ـ جىلى تاياۋ زاماننان بەرگى سىرتقى جاۋدىڭ شاپقىنشىلىعىنا قارسى تۇرۋدىڭ تۇڭعىش رەتكى تولىق جەڭىسىنە قول جەتكىزگەنگە دەيىن، 1949 ـ جىلى جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان وسى عاسىردىڭ ورتا شەنىندە جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى ەل قۇرۋعا دەيىن 100 جىلدىق قۇلدىراۋ، 100 جىلدىق گۇلدەنۋ جارىققا شىقتى.
”بولاشاقتاعى 70 جىلدا، ماڭىزدىسى، الداعى 30 جىل. بۇل ٴبىزدىڭ ’قوس 100 جىلدىق‘ كۇرەس نىسانامىزدى جۇزەگە اسىراتىن ۋاقىتىمىز.“ 2019 ـ جىلى 5 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ جياڭشيگە بارىپ قىزمەت تەكسەرىپ، قىزىل ارميا ۇزاق جورىعىنىڭ شۇعىلالى تاريحىن قايتا ەسكە الدى، ول اسقاق ۇنمەن: ”ٴبىز بەرىك مۇرات ـ سەنىمنەن جانە قۋاتتى توڭكەرىس ەركىنەن جازباساق بولعانى، ٴسوز جوق، بارلىق بوگەتتەردەن اتتاپ ٴوتىپ، شىرعا دەگەندى، قورشاپ قۋالاۋ، توسقاۋىلداۋ دەگەندى، قۇرساۋلاۋ سىزىعى دەگەندى، بارلىعىن تۇگەلدەي شاڭ قاپتىرا الاتىن بولامىز!“ ـ دەدى.
سول جىلى 10 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسى بەيجيڭدەگى تيان ـ انمىن الاڭىندا سالتاناتپەن وتكىزىلدى، 200 مىڭنان استام ارميا مەن حالىق سالتاناتتى اسكەري پاراتپەن جانە بۇقارالىق شەرۋمەن رەسپۋبليكانىڭ مەرەي تويىن قۋانىشپەن قۇتتىقتادى.
ٴبىر كورىنىس ٴجۇز ميلليونداعان حالىقتى اسەرلەندىردى.
«قىزىل تۋعا ماداق» اتتى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىككە تولى اۋەن شىعانداپ، قۇرمەت اۆتوموبيلىنەن قۇرالعان قۇرمەت ٴبىلدىرۋ شارشى توبى تيان ـ انمىننان باياۋ وتكەندە، ساقا جاۋىنگەرلەر دىرىلدەگەن قولدارىمەن اسكەري سالەم بەرىپ، كوزدەرىنە ىستىق جاس الدى. باس شۋجي شي جينپيڭ قول بۇلعاپ قۇرمەت ٴبىلدىردى. بۇكىل الاڭداعىلار وزدىكتەرىنەن ورىندارىنان تۇرىپ، شاتىرلاتا شاپالاق سوقتى.
تاريحتى ەڭ جاقسى ەسكە الۋ — جاڭا تاريح جاراتۋ. قاھارماندار ٴۇشىن ەڭ جاقسى جۇباتۋ — ولاردىڭ ارمانىن ورىنداۋ.
ٴۇش ارميا قۇرمەتپەن تۇرىپ، تەمىر ساۋىت جارقىرادى؛ قىراندار كوك ٴجۇزىن ٴتىلىپ ٴوتىپ، سوعىس تۋى سۋرەتتەي كوز تارتتى. گۇلدەنگەن جۇڭگو ٴسىزدىڭ ارمانداعىڭىزداي —
”ولاردىڭ سەنىم مۇراتى جۇزەگە اسۋدا، ولار اشقان ىستەر جالعاسۋدا، ولار جازعان تاريحتى، ٴسوز جوق، ٴبىز ۇزدىكسىز جازا بەرەمىز“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.